Του Σωτήρη Σιδέρη

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διέρχεται μια ιδιαίτερα απαιτητική περίοδο, σωματικά και πνευματικά. Οι πρόσφατες δηλώσεις του με στόχο την Ελλάδα ότι θα «γνωρίσει την τρέλα των Τούρκων» είναι αρμοδιότητα ψυχιάτρου με ειδίκευση στους πολιτικούς.  Μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στις πιέσεις που υφίσταται, που γίνονται όλο και πιο ισχυρές,  από την άλλη όμως είναι  έκφραση  της μεγαλομανίας του. Ακόμη και έτσι όμως , οι συνεχείς το τελευταίο διάστημα κρίσεις μεγαλείου δεν αναιρούν το γεγονός ότι εξακολουθεί, έστω και λιγότερο να ελέγχει την εξωτερική πολιτική και να έχει τον τελευταίο λόγο. Οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η Τουρκία αυξάνονται και γίνονται πιο περίπλοκες, ενώ η επιστροφή των ΗΠΑ στην διεθνή σκηνή περιορίζουν δραματικά την εμβέλεια και προσγειώνουν εν μέρει τις φιλοδοξίες της Άγκυρας. Σε αυτό το σκηνικό με αυξημένες απαιτήσεις για την Ελλάδα που οδεύει σε ένα πλέγμα διαπραγματεύσεων υψηλών απαιτήσεων και εντάσεων, η ελληνική κυβέρνηση ούτε τώρα έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν να αποδώσουν θετικά αποτελέσματα. Οι επαφές και οι διακηρύξεις όπως τώρα με την σύνοδο του  του «Philia Forum, αν και θετικές,, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ενεργητική διπλωματία και να οδηγηθούμε σε αποφάσεις εθνικά επωφελείς. Και ο Ερντογάν ενώ είναι πάντα ένα βήμα μπροστά έχει μπροστά του ισχυρές προκλήσεις, από τις οποίες η χώρα μας πρέπει να επωφεληθεί.

Οι  προκλήσεις

 Πρώτη πρόκληση να προσεγγίσει τον Μπάιντεν που κινείται ήδη απειλητικά έναντι του ιδίου του Ερντογάν και της πολιτικής του. Δεύτερη να διαπραγματευθεί με την Ελλάδα ένα σαφές και κοινά συμφωνημένο πλαίσιο και όχι ότι θέλει ο ίδιος , γι αυτό και η δήλωσή του ότι δεν θέλει να συναντήσει τον Μητσοτάκη εκτμήθηκε ως προσπάθεια υπονόμευσης των διερευνητικών, μάλλον είναι πίεση για να ελέγξει τη διαδικασία. Τρίτο να εξισορροπήσει την  κινητικότητα που εμφανίζουν η Ελλάδα, η Αίγυπτος, η Κύπρος και το Ισραήλ με αραβικά κράτη και με την σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ, με το Τελ Αβίβ και το Κάϊρο να είναι οι ενορχηστρωτές ανακατεύθυνσης της δυτικής πολιτικής στην περιοχή . Τέταρτο να αντέξει τις εσωτερικές πιέσεις που δεν προέρχονται μόνο από την αντίσταση κατά του καθεστώτος του, αλλά και από το γεγονός ότι αναδιατάσσεται το πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία καθώς πλησιάζει η ώρα της αποχώρησής του. Πέμπτο και εξίσου σημαντικό, να έρθει σε μια θετική για την Άγκυρα συμφωνία με την ΕΕ καθώς την έχει μεγάλη ανάγκη και για στρατηγικούς λόγους και για οικονομικούς.

Η πραγματοποίηση στην Ελλάδα της συνόδου του «Philia Forum», στην οποία συμμετείχαν  οι Υπουργοί Εξωτερικών της Αιγύπτου, της Κύπρου, του Μπαχρέιν και της Σαουδικής Αραβίας, όπως και η Υπουργός Επικρατείας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και μέσω τηλεδιάσκεψης  ο Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, ερέθισε την Άγκυρα. Με ανακοίνωσή του το τουρκικό ΥΠΕΞ δήλωσε , χωρίς ιδιαίτερη σκέψη, ισχυρίστηκε ότι τίποτα δεν μπορεί  να γίνει στην περιοχή χωρίς την συμμετοχή της Τουρκίας και κατηγόρησε την Ελλάδα ότι στρέφει τις εν λόγω χώρες κατά της Άγκυρας, ζητώντας τους να μην παρασύρονται από την Αθήνα και την Λευκωσία. Είναι μια  παραπονιάρικη τοποθέτηση με ίχνη επιθετικότητας, αλλά χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Γιατί βλέπει να οικοδομείται μια νέα συμμαχία στην περιοχή, χωρίς να την ρωτήσουν και θα συνεχιστεί αυτή η κατάσταση έως ότου εκλογικεύσει την σχέση διπλωματίας – στρατιωτικοποίησης της πολιτικής της.   Ωστόσο η Τουρκία έχει ρόλο στην περιοχή, αλλά σε κατεύθυνση που προκαλεί εντάσεις και διαφωνίες και για τον λόγο αυτό ακριβώς οικοδομούνται αυτά τα μέτωπα. Η στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής της πολιτικής έχει επιπτώσεις και αν συνεχίσει έτσι οι επιπτώσεις θα γίνουν πιο έντονες. Η Τουρκία όμως έχει ρόλο ταραχοποιού και αυτό που ζητά, είναι να της αναγνωριστεί το δικαίωμα να καθορίζει η ίδια την περιφερειακή πολιτική, πράγμα που δεν γίνεται δεκτό.
       

Οι διερευνητικές συνομιλίες

Πιστή στους τακτικισμούς της η Άγκυρα προσπαθεί να αθροίσει επί μέρους ζητήματα για να πολλαπλασιάσει τα οφέλη της. Στις 25 Μαρτίου στη σύνοδο κορυφής θα βρίσκεται στο τραπέζι η έκθεση για το μέλλον των ευρωτουρκικών σχέσεων, πιθανόν  και ένας οδικός χάρτης με την Ελλάδα. . Αν και ο Μητσοτάκης έχει δηλώσει ότι πιθανόν ο νέος γύρος των διερευνητικών να γίνει στην Αθήνα στις αρχές Μαρτίου, φαίνεται ότι η Τουρκία, αφενός θέλει να γίνουν κοντά στη σύνοδο κορυφής, για να μπορεί  να παζαρέψει όλα μαζί τα θέματα, αφετέρου θέλει να γίνει τις ίδιες ημέρες και η πενταμερής για το Κυπριακό και γι αυτό πιέζει το περιβάλλον του γενικού Γραμματέα Γκουτέρες μέσω του Λονδίνου.

Στόχος της να είναι όλα μαζί στο τραπέζι και να κερδίσει ότι μπορεί έστω και το ελάχιστο ,πχ. μια δέσμευση για το μοίρασμα της ενέργειας στην Κύπρο, ένα μορατόριουμ με την Ελλάδα, θέμα νησιών, δεν είναι σαφές ακόμη πως θα διαμορφωθεί η στάση της. Αν το πετύχει αυτό, θα επανέλθει μετά στην σκληρή πολιτική με την Ελλάδα την οποία προτιμά αντί των διερευνητικών. Η κυβέρνηση στην Αθήνα μένει αμετακίνητη και οχυρωμένη στο ένα και μοναδικό θέμα, αυτό της οριοθέτησης, αλλά δεν είναι καθόλου σαφές πως θα εξελιχθεί η συζήτηση στον επόμενο γύρο και δεν δείχνει να επείγεται, ενώ μάλλον βολεύουν τον Μητσοτάκη οι διαρκείς κρίσεις μεγαλείου του Τούρκου προέδρου. Και αν στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ υπάρξει κάποια φόρμουλα για αποσυμπίεση θα είναι καλοδεχούμενη, αλλά προς το παρόν επικρατεί έντονος σκεπτικισμός, καθώς ο  ρόλος της Συμμαχίας που αυξάνετεται , δεν είναι ιδιαίτερα δίκαιος έναντι της Ελλάδας.
  Ο Ερντογάν θέλει να χρησιμοποιεί την Ελλάδα ως σάκο του μποξ για να κερδίζει στις μεγάλες διαπραγματεύσεις με ΗΠΑ και ΕΕ. Με την ευκαιρία, πληροφορίες αναφέρουν ότι συζητούνται αλλαγές στην ελληνική αντιπροσωπεία υπό τον Παύλο Αποστολίδη, είτε με νέο πρόσωπο, είτε και με ένα ακόμη μέλος, μη διπλωματικό, αν ο Καλίν έρθει στην Αθήνα στον επόμενο γύρο

Αν και όλα μαζί φαντάζουν αδύνατο να γίνουν δεν θα σταματήσει να προσπαθεί. Παρά το γεγονός ότι η εκλογή Μπάιντεν αλλάζει  εν μέρει το σκηνικό, η Τουρκία έχει την πλήρη στήριξη της Γερμανίας . Το Βερολίνο από την πλευρά του έχει στείλει σαφή μηνύματα στην Ουάσιγκτον ότι θέλει εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο και η Τουρκία καταλαβαίνει ότι πρέπει να κάνει άμεσα στροφή , αλλά δεν είναι τόσο εύκολο πλέον.  Κατά  συνέπεια η διάσκεψη για την ασφάλεια του Μονάχου στην οποία θα μιλήσει και ο Μπάιντεν, η σύνοδος του ΝΑΤΟ το Μάρτιο , η σύνοδος κορυφής της ΕΕ και η πενταμερής για το Κυπριακό διαμορφώνουν μια πολύ απαιτητική και δύσκολη αποστολή για την Αθήνα που δεν δείχνει σημάδια ετοιμότητας. Ο Μητσοτάκης κατά πάγια τακτική του περιμένει το Βερολίνο, το Παρίσι ή τον Μπάιντεν να μπουν μπροστά και να καθορίσουν το πλαίσιο, ελπίζοντας να είναι φιλελληνικό.