Του Σωτήρη Σιδέρη


Πολλές φορές οι μηχανισμοί των  κομμάτων αναπτύσσουν δράση πάνω σε ένα κοινό όραμα και  κυριαρχούν στην πολιτική . Άλλοτε όμως , επιδρούν ως  γραφειοκρατικά καρκινώματα που γίνονται τροχοπέδη στην ανάπτυξη μιας πολιτικής δύναμης.   Καθαρά κόμματα δεν υπάρχουν πλέον και όσα υπάρχουν είναι ιδεολογικά απολιθώματα μιας άλλης εποχής, περιχαρακωμένα από την κοινωνία.  Οι ηγεσίες, όταν είναι οραματικές και  διαθέτουν σχέδιο και ταυτότητα,   ακτινοβολούν και κινητοποιούν τις μάζες. Όταν δεν έχουν εκφυλίζονται  και διχάζουν. Ο ΣΥΡΙΖΑ μετά από μια εκρηκτική άνοδο, βιώνει τα υπαρξιακά προβλήματα της πτώσης του μετά από εκλογική ήττα. Αν η εκλογική ήττα μετατραπεί σε στρατηγική  οπισθοχώρηση είναι το μείζον ερώτημα . Ο προβληματισμός , με την πάροδο του χρόνου μετατρέπεται σε υπαρξιακή κρίση. Το επόμενο στάδιο μπορεί να είναι η  θριαμβευτική επιστροφή του  ή η ρευστοποίησή του. 

 Ο ΣΥΡΙΖΑ και γενικότερα η ελληνική  και η ευρωπαική αριστερά,  βιώνουν μια δύσκολη περίοδο ταυτότητας, στο πρόγραμμα, στην οργάνωση, στις ιδέες του, σε μια μάλιστα περίοδο που μια  σκληρή νεοφιλελεύθερη δεξιά είναι στην εξουσία.  Δεν είναι η πρώτη φορά που το κόμμα αυτό είναι στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αφού προηγήθηκε η περίοδος 2012-2015. Άρα οφείλει να γνωρίζει τι συσπειρώνει και τι αποσυσπειρώνει ένα κόμμα.
Το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ , το 32% στις εθνικές εκλογές του 2019 θεωρήθηκε ισχυρό, γιατί διατήρησε σημαντικές δυνάμεις και επιρροή στην κοινωνία. Ένα χρόνο μετά, το ποσοστό αυτό μειώνεται δραματικά , όχι γιατί η ΝΔ έχει αυξήσει την κοινωνική αποδοχή της, κάθε άλλο, αλλά γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ αδυνατεί να το εκφράσει.  Αδυνατεί δηλαδή να στηρίξει τις ελπίδες των ψηφοφόρων του,  αδυνατεί να οργανώσει τις δυνάμεις του, αδυνατεί να αξιοποιήσει τα χιλιάδες νέα μέλη που εντάχθηκαν στο κόμμα.  Αφού δεν μπορεί να εκφράσει το δικό του 32%, πως θα προσελκύσει ψηφοφόρους άλλων κομμάτων;
Ο Αλέξης Τσίπρας κήρυξε στα μέσα Ιουνίου τον δεύτερο , μετά την πανδημία, γύρο ανασυγκρότησης και εγγραφής νέων μελών, αλλά το πρόβλημά του δεν είναι αυτό. Όσα μέλη και να εγγραφούν θα αποχωρήσουν  στην πορεία ή θα αδρανοποιηθούν, γιατί δεν έχουν τι να κάνουν, δεν ξέρουν τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για το κράτος, τις θέσεις του για το νερό, τα δίκτυα της ΔΕΗ, την παιδεία, το κοινωνικό κράτος γενικότερα. Δηλαδή πως θα ανοικοδομήσει το κράτος που καταγγέλλει ότι ισοπεδώνει η ΝΔ.
          

  Η εσωτερική κρίση

Όλα αυτά όμως δεν είναι συγκυριακά προβλήματα. Η παραλυσία του ΣΥΡΙΖΑ οφείλεται στην εσωκομματική παραλυσία και στην αδυναμία του κόμματος, πρωτίστως της ηγεσίας να συνθέσει θέσεις και απόψεις και να θεμελιώσει μια νέα ιδεολογική ταυτότητα. Ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας βιώνει μια κρίση ταυτότητας . Δεν μπορεί για πολύ κάποιος να έχει αριστερή ρητορική,  αλλά να στρίβει δεξιά σε κάθε θέμα και μετά να κατηγορεί το κόμμα ότι δεν ακολουθεί.  Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει συμβάλλει στο παραμικρό στην αποσαφήνιση της ταυτότητας του κόμματος, αντίθετα την θολώνει όλο και περισσότερο επιχειρώντας να ισορροπεί σχεδόν καθημερινά μεταξύ τάσεων και ομάδων. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει ανάγκη από μια στροφή προς τα δεξιά, αλλά από ένα αντιδεξιό μέτωπο για να συσπειρωθεί και να επιχειρήσει μέσω των θέσεών του την ανατροπή.  Όταν μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές, το γκρίζο ευνοεί το καθεστώς.
Μετά την θύελλα εντός της ευρωκοινοβουλευτικής ομάδας με την υπόθεση Παπαδημούλη και Κούλογλου, ο Τσίπρας  σκέφτεται να  ορίσει όριο στις θητείες των ευρωβουλευτών. Η υπόθεση αυτή είναι πιο παλιά και από τον ΣΥΡΙΖΑ όταν ακούγονταν διαμαρτυρίες για τους Αλαβάνο και Παπαγιαννάκη , έχουν ψηφιστεί δεκάδες κείμενα και για ευρωβουλευτές και για εθνικούς βουλευτές που ποτέ δεν τηρήθηκαν. Αλλά και αυτό δεν το μείζον. Το μείζον είναι ότι κάθε φορά που ανακύπτει ζήτημα σε μικρής αξίας υποθέσεις, όπως οι αντιαισθητικές δηλώσεις Πολάκη, οι παρεμβάσεις διαφόρων τρίτων, οι υπόγειες δράσεις μηχανισμών,  αποσταθεροποιείται ένα ολόκληρο κόμμα επειδή δεν υπάρχει συνοχή.  Η ενότητα παράγει ιδεολογία και ισχύ, το δόγμα ο καθένας μόνος του , παράγει κρίσεις.

Κανένα κόμμα στην ιστορία δεν συσπειρώθηκε αν πρώτα δεν διακίνησε ισχυρές ιδέες, ή έστω δεν όρθωσε διαχωριστικές γραμμές.  Και αυτή η εποχή, γεννά νέα και ισχυρά κινήματα , στο περιβάλλον, στο δημόσιο σύστημα υγείας και παιδείας, στα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα,  κατά του ρατσισμού και των ανισοτήτων,  υπέρ του ισχυρού και υγιούς κράτους, αλλά περνούν δίπλα από τον ΣΥΡΙΖΑ , ο οποίος είναι απορροφημένος στα  μικρά και εφήμερα και όχι στα σπουδαία.
 Είναι ο ίδιος ο Τσίπρας που αντί να υπερβεί τους μηχανισμούς, τους συντηρεί. Αντί να υπερβεί τα δευτερεύοντα και να αναδείξει τα πρωτεύονται, ενίοτε λειτουργεί ως ομαδάρχης  και όχι ως ηγέτης. Πολλοί ηγέτες έχουν παγιδευτεί σε τέτοιες καταστάσεις, δεν είναι κάτι νέο στην πολιτική, το αντίθετο μάλιστα. Όσοι δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν χάθηκαν, όσοι το κατάφεραν αναδείχθηκαν ιστορικά. 

      

  Το Κόμμα και οι … άλλοι

Η διεύρυνση όπως την εννοεί ο Τσίπρας και η προεδρική ομάδα είναι μια τεράστια απειλή για το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ. Η στροφή αποκλειστικά προς τα δεξιά έχει εξαντληθεί από τον καιρό που διευρύνθηκε  ο ΣΥΡΙΖΑ ενώ ήταν ακόμη  κυβέρνηση . Υπάρχουν χιλιάδες ψηφοφόροι με αριστερό πρόσημο που έχουν αποστασιοποιηθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ αντιδρώντας σε αυτή την πολιτική. Άρα η στροφή οφείλει να γίνει και προς τα αριστερά, να συσπειρώσει και πάλι την αριστερή του βάση που φυλλοροεί  και αυτό απαιτεί συγκεκριμένη πολιτική δράση. Δεν πρόκειται για κομμουνιστική βάση, αλλά για προοδευτικούς  ψηφοφόρους που έχουν ιδεολογικό πρόσημο και αντιστάσεις στο πελατειακό σύστημα, που θέλουν μια καλύτερη Ελλάδα και όχι ατομικά ρουσφέτια. Οι άνθρωποι αυτοί ζουν ένα δράμα. Δεν πάνε στη ΝΔ και φεύγουν από τον ΣΥΡΙΖΑ.  
 Αν ο ΣΥΡΙΖΑ επιμείνει μονοδιάστατα θα χάσει ένα σημαντικό ποσοστό που θα καρπωθούν άλλα κόμματα, ή δεν θα ψηφίσουν καθόλου αυτοί οι άνθρωποι .
Το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών προκαλεί εδώ και καιρό ανησυχία στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά η ανησυχία δεν παράγει πολιτική. Αντί να αναλαμβάνονται δράσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ παρακολουθεί . Αντί να συσπειρώνει τις δυνάμεις του , τις απενεργοποιεί. Μια απενεργοποιημένη αριστερά δεν είναι πλέον αριστερά, είναι κάτι άλλο.
Ήδη , αντί να επανέλθει η πολιτική στο προσκήνιο επανέρχονται τα σενάρια. Αν χάσει ο ΣΥΡΙΖΑ, με τι ποσοστό θα χάσει , τι θα γίνει την επόμενη ημέρα, αν θα προκύψει θέμα ηγεσίας κλπ. Όλα αυτά  ισχύουν και προκαλούν ερωτηματικά, όπως ισχύει ιστορικά , ότι  τα κόμματα έχουν ένστικτο επιβίωσης . Προφανώς δεν αποτελεί εξαίρεση ο ΣΥΡΙΖΑ. Το ένστικτο επιβίωσης μπορεί να είναι η σπίθα για να ξαναμπεί το κόμμα στην πολιτική σκηνή.  Αν όχι, ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να έχει σταδιακά την τύχη της Ένωσης Κέντρου ή του ΠΑΣΟΚ.
Η τάση που πρόσκειται στον Αλέξη Τσίπρα δείχνει να προετοιμάζεται περισσότερο από τις άλλες τάσεις. Οι ΠΑΣΟΚογενείς θα οργανωθούν για να διεκδικήσουν θέσεις και ρόλο, ουσιαστικά θέλουν να ενσωματώσουν τον ΣΥΡΙΖΑ στην δική τους τάση , πράγμα που θα οδηγήσει σε διάσπαση. Από την άλλη , οι 53+ και πολλά ενδιάμεσα στελέχη, αδυνατούν να αποκτήσουν ενιαία πολιτική και οργανωτική έκφραση, αν και οι εξελίξεις ενδεχομένως θα επιταχύνουν την οργάνωσή τους, ίσως σύντομα.
Κατά συνέπεια, όταν απουσιάζει μια οραματική ιδέα που να λειτουργεί ως συνεκτικός κρίκος , εμφανίζονται τριάντα. Ο ΣΥΡΙΖΑ βιώνει μια υπαρξιακή κρίση. Αν η ενότητα πάνω σε ιδέες και πολιτικές δράσεις κυριαρχήσει, είναι βέβαιο ότι σύντομα θα ανησυχήσει η κυβέρνηση. Αν συνεχιστεί η σημερινή κατάσταση, η ΝΔ έχει εξασφαλίσει την ανανέωση του κυβερνητικού βίου τους, σε αντίθεση  με τον ΣΥΡΙΖΑ  που θα ολοκληρώσει μια  ιστορική φάση και  θα βυθιστεί  στα ίδια του  τα λάθη.  Και το πιο τραγικό για τον  ΣΥΡΙΖΑ, είναι ότι, αν δεν αλλάξει, θα δικαιώσει τον πιο μισητό εχθρό του. Τον Βορίδη  και την ελληνική ακροδεξιά, που επιζητούσαν μια στρατηγική ήττα της ελληνικής αριστεράς.