Ειδικού συνεργάτη

Η απορρύθμιση του διεθνούς συστήματος ασφάλειας, οι πόλεμοι και η αναβάθμιση των απειλών, δείχνουν ότι η παράκαμψη ή η αγνόηση των διδαγμάτων της ιστορίας είναι καταστροφική. Η φετινή επέτειος του ΟΧΙ, βρίσκει την Ελλάδα, όπως και δεκάδες ακόμη χώρες , σε κρίση, αλλά ταυτόχρονα η χώρα μας βρίσκεται στο μέσο μιας γεωπολιτικής αναστάτωσης που σπέρνει ανησυχία και ανασφάλεια. Διδάσκει και πόσο η σύγχρονη ιστορία; η  προσέγγιση και η ανάλυση των αιτιών που οδήγησαν στην σημερινή κρίση μπορεί να είναι πολλαπλά ωφέλιμη για όσους θέλουν να αντλήσουν χρήσιμα συμπεράσματα και να προβληματιστούν για το μέλλον...

Η Ελλάδα μετά την απόρριψη του ιταλικού τελεσίγραφου τα ξημερώματα της  28/10/40 για ελεύθερη διέλευση στη χώρα και κατάληψη στρατηγικών της σημείων, δέχθηκε επίθεση  από την Ιταλία, μέσω Αλβανίας. Μετά από σκληρές μάχες οι Έλληνες προχώρησαν στην Κορυτσά και στο Αργυρόκαστρο, καθυστερώντας σημαντικά την προέλαση των δυνάμεων του Άξονα προς τη Βόρεια Αφρική. Το Έπος του 40 είναι η πρώτη νίκη των Συμμάχων στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Γερμανικός Στρατός, μέσω Βουλγαρίας, επιτέθηκε στην Ελλάδα ταυτόχρονα με την Γιουγκοσλαβία και μέσα σε τρεις ημέρες υπογράφεται συνθηκολόγηση στη Θεσσαλονίκη. Στην υπόλοιπη Ελλάδα συνέχισαν να διεξάγονται μάχες έως 27/5/1941 με την μάχη της Κρήτης. Οι Έλληνες συνέχισαν να πολεμούν τις δυνάμεις του Άξονα μέχρι και την απελευθέρωσή τους συγκροτώντας την Εθνική Αντίσταση με κύρια δύναμη το ΕΑΜ.

Μετά από σχεδόν 80 χρόνια ο πόλεμος επανέρχεται στην Ευρώπη, στην Ουκρανία, στη Γάζα, στην Αρμενία με τον εθνικισμό να αναδύεται στην Ευρώπη ως κοινωνική μηχανική. Η αποτυχία των πολιτικών και οικονομικών ελίτ της Ευρώπης να προσφέρουν απάντηση στην ένδεια της κοινωνικής πλειοψηφίας κατά τις διαδοχικές οικονομικές κρίσεις, οδήγησαν σε ισχυρά εθνικιστικά ρεύματα.

Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες «ξέχασαν» το αιματοκύλισμα των δύο παγκοσμίων πολέμων και η άκρατη φιλελευθεροποίηση τροφοδοτεί τα κοινωνικά αδιέξοδα και τον πόλεμο, με την ανάγνωση της ευρωπαϊκής ιστορίας να «προσαρμόζεται» στα γεωπολιτικά συμφέροντα των ισχυρών δυνάμεων.

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ξεκίνησε σε μία ημερομηνία απροσδόκητα και καθυστέρησε η σύμπτυξη του αντι-ναζιστικού μετώπου την περίοδο πριν το ξέσπασμα του Β’ΠΠ, λόγω ιδεοληπτικών αντιλήψεων. Η Δύση επέλεξε αρχικά την απομόνωση της Σοβιετικής Ένωσης στην αντιμετώπιση της ναζιστικής Γερμανίας και των συμμάχων της, εκτιμώντας ότι η σύγκρουση Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης θα αποδυναμώσει τις δύο χώρες.

Ο πυρήνας του αντιναζιστικού συνασπισμού άρχισε να διαμορφώνεται αμέσως μετά την επίθεση στη Σοβιετική Ένωση, όπου ΗΠΑ και Βρετανία υποστήριξαν άνευ όρων τον αγώνα ενάντια στη Γερμανία του Χίτλερ. Στη διάσκεψη της Τεχεράνης το 1943, ο Στάλιν, ο Ρούσβελτ και ο Τσόρτσιλ σχημάτισαν συμμαχία των μεγάλων δυνάμεων, συμφωνώντας σε κοινή στρατηγική για την καταπολέμηση της ναζιστικής απειλής.
Σε αυτό τον αγώνα σχεδόν 27 εκατομμύρια Σοβιετικοί σε σύνολο 80.000.000 που έχασαν τη ζωή τους, με την Σοβιετική Ένωση να χάνει έναν στους επτά πολίτες της, το Ηνωμένο Βασίλειο έναν στους 127, και τις ΗΠΑ έναν στους 320.

Η συνεργασία των χωρών και λαών που αντιτάχθηκαν στο ναζισμό οδήγησαν στη νίκη. Ο Στάλιν, ο Ρούσβελτ και ο Τσόρτσιλ εκπροσώπησαν χώρες με διαφορετικές ιδεολογίες, κρατικές επιδιώξεις, συμφέροντα, πολιτισμούς, αλλά επέδειξαν σπουδαία πολιτική βούληση, υπερβαίνοντας τις αντιθέσεις τους και έθεσαν το συμφέρον της ειρήνης στο προσκήνιο.

Το σημαντικότερο ιστορικό επίτευγμα της Γιάλτας και άλλων αποφάσεων της εποχής είναι η συμφωνία για τη δημιουργία μηχανισμού του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ, ο οποίος επιτρέπει στις μεγάλες  δυνάμεις να παραμείνουν στο πλαίσιο της διπλωματίας για την επίλυση των διαφορών.

Απότοκο του πολυπολικού συστήματος ασφαλείας ήταν η ΕΕ προκειμένου η ειρήνη και οικονομική ολοκλήρωση και μεγέθυνση να αποτελέσουν την συγκολλητική δύναμη για την αποτροπή συρράξεων στην Ευρώπη.

Σήμερα η κρίση στην Ουκρανία έχει οδηγήσει σε διάσπαση το μέτωπο των ιστορικών δυνάμεων που καθόρισαν τον μεταπολεμικό κόσμο. Η απομόνωση της Ρωσίας, μέσω του αναθεωρητισμού της ευρωπαϊκής ιστορίας με την εξίσωση ναζισμού κομμουνισμού ανέτρεψε την συμφωνία της Γιάλτα και το παραδοσιακό διεθνές σύστημα ασφαλείας. Η οικονομική ανάδυση νέων δυνάμεων όπως η Κίνα και η Ινδία επανακαθορίζει τόσο τις οικονομικές σχέσεις όσο και το διεθνές σύστημα ασφαλείας.

Η ΕΕ δείχνει να εγκαταλείπει την ιστορική επιλογή των ιδρυτικών μελών της και να συμμετέχει ενεργά με τις ΗΠΑ στον ανταγωνισμό των περιφερειακών σχημάτων. Στο οικονομικό επίπεδο αυτό διατυπώθηκε κατά την πρόσφατη ομιλία Stiglitz στην Ελλάδα, ο οποίος τόνισε ότι οι ΗΠΑ και η ΕΕ αποτελούν το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ και μέσω της επιδότησης στη βιομηχανία στη πράσινη μετάβαση θα υπερβούν την οικονομική κρίση, εγκαταλείποντας ουσιαστικά την παγκοσμιοποίηση.

Κύρια προϋπόθεση είναι η επίτευξη συντονισμού των δύο οικονομιών και η αποφυγή της μεταξύ τους οικονομικής σύγκρουσης. Υπό αυτό το πρίσμα οι οικονομικές κι οι γεωπολιτικές επιλογές της ΕΕ και των ΗΠΑ συμπίπτουν ενισχύοντας έναν ιδιόμορφο εθνικισμό, τον οποίο ανταγωνίζονται οι πολιτικές δυνάμεις σε κάθε δυτική χώρα να ενσωματώσουν.

Η αναδιάρθρωση του μεταπολεμικού συστήματος ασφαλείας και της διεθνούς οικονομίας περικλείει σημαντικές προκλήσεις, είναι ερώτημα κατά πόσον το πολιτικό προσωπικό της χώρας μας εστιάζει σε αυτές τις εξελίξεις ή περιορίζεται στην εσωτερική κουζίνα του.