ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ*




Η θεωρία των «δύο άκρων» είναι ένα σχήμα το οποίο προσπαθεί να ερμηνεύσει την ιστορία ως μια διαρκή διαπάλη ανάμεσα στη «μετριοπάθεια» και την «ακρότητα».

Στις σύγχρονες συνθήκες σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση η «μετριοπάθεια» ταυτίζεται με το λεγόμενο πολιτικό κέντρο (Κεντροαριστερά και Κεντροδεξιά), που αποτελεί «εγγύηση για την αστική δημοκρατία», ενώ από την άλλη ως «ακραίες» ορίζονται οι δυνάμεις που επιβουλεύονται τη δημοκρατία αυτή, είτε «εκ δεξιών», του φασισμού, είτε «εξ αριστερών», του κομμουνισμού.
 
Πρόκειται για σχήμα κραυγαλέα ανιστόρητο.
 
Οχι μόνο για τα προφανή, αφού ουσιαστικά ταυτίζει διαμετρικά αντίθετες ιδεολογίες και πολιτικές πράξεις. Αλλά πρώτα απ’ όλα, γιατί το ερμηνευτικό αυτό σχήμα είναι εξωιστορικό, ανίκανο να ερμηνεύσει την ιστορική κοινωνική εξέλιξη. Γι’ αυτό άλλωστε αποτελεί σημαία των διάφορων σχολών της «ιστορικής αναθεώρησης».
 
Από τον 19ο αιώνα ακόμα η αστική τάξη –αλλού νωρίτερα, αλλού αργότερα–  υποχρεώθηκε να αποκηρύξει τις πιο επαναστατικές στιγμές της ιστορίας της, γιατί άρχισε να νιώθει την απειλή μιας νέας επαναστατικής δύναμης, που αμφισβητούσε την κυριαρχία της, την εργατική τάξη. Ωστόσο τα γεγονότα είναι γεγονότα και χωρίς τους «ακραίους» της δικιάς της επανάστασης (Κρόμγουελ, Ροβεσπιέρος κ.λπ.) η «αστική δημοκρατία» δεν θα γινόταν πραγματικότητα.
 
Το ένδυμα της μετριοπάθειας η αστική τάξη το φόρεσε όταν ένιωσε πιο σίγουρη για την οικονομική και πολιτική της κυριαρχία κι όταν προσπάθησε να εμφανίσει ότι η εξουσία της εκφράζει όλο το «έθνος», ανεξάρτητα από ταξικά συμφέροντα.
 
Την ίδια στιγμή, όμως, δεν δίστασε ποτέ να βγάλει αυτό το ένδυμα και να αντιμετωπίσει με «ακραία» βία οτιδήποτε απειλούσε αυτά τα συμφέροντα και πρώτα απ’ όλα τα πρώτα σκιρτήματα του εργατικού κινήματος. Οσα «δικαιώματα και ελευθερίες» έχουν οι εργαζόμενοι και ο λαός, μέσα στα πλαίσια της αστικής δημοκρατίας, ακόμα κι αυτό το καθολικό εκλογικό δικαίωμα, δεν δόθηκαν απλόχερα, καταχτήθηκαν με αγώνες και συγκρούσεις.
 
Η ιστορία έχει, επίσης, δείξει ότι οι «ακραίες δικτατορικές λύσεις» –όποτε επιβλήθηκαν– ήταν προϊόν επιλογής της κυρίαρχης τάξης και στρέφονταν βασικά στην αναστολή αυτών των δικαιωμάτων, ενώ τέτοιες λύσεις πάντα υπήρχαν και υπάρχουν στα «παραθυράκια» και των πιο σύγχρονων Συνταγμάτων των αστικών δημοκρατιών. Ακόμα και «μετριοπαθείς» πολιτικές δυνάμεις τις στήριξαν, όταν αυτό κρινόταν αναγκαίο, (θυμίζουμε τα διάφορα Βενιζελικά «στρατιωτικά κινήματα», τη δικτατορία Πάγκαλου κ.ά.).
 
Από την άλλη, για την ανατροπή δικτατοριών πάλεψαν πρώτα απ’ όλα το εργατικό κίνημα και οι κομμουνιστές, την ίδια στιγμή που μεγάλα τμήματα του αστικού πολιτικού κόσμου είτε στέκονταν παθητικά είτε συναινούσαν.
 
Το σχήμα, λοιπόν, της αντίθεσης «ακραίων» και «μετριοπαθών» δεν αντέχει στο φως της ιστορίας, είναι ένα κατασκεύασμα ακριβώς για να ταυτίσει δύο αντιτιθέμενα ιστορικά ρεύματα.
 
Και εδώ ερχόμαστε στο προφανές. Η πείρα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της σύγκρουσης ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και τη ναζιστική Γερμανία, η πρωτοπόρα δράση των κομμουνιστών στα αντικατοχικά κινήματα, που έκανε σκόνη στις λαϊκές συνειδήσεις και τις τότε θεωρίες περί «δύο ολοκληρωτισμών», είναι μια μεγάλη απόδειξη.
 
Ομως το θέμα είναι βαθύτερο και αφορά την ίδια τη φύση του φασισμού. Το γεγονός δηλαδή ότι αυτό το αντιδραστικό ιδεολογικο-πολιτικό ρεύμα γαλουχήθηκε σε ιδέες που γέννησε ο ίδιος ο ιμπεριαλισμός και η αποικιοκρατία του 19ου αιώνα. Είναι ο ρατσισμός, οι θεωρίες περί κατώτερων φυλών που «ερμήνευαν» την αποικιοκρατική πολιτική των καπιταλιστικών δημοκρατιών στην Ασία, την Αφρική κ.α. ως «εκπολιτιστικό έργο»! Είναι ο εθνικισμός του δύο Παγκόσμιων και άλλων πολέμων, όχι για την «ελευθερία», αλλά για το μοίρασμα αγορών και εδαφών. Είναι ο σφοδρός αντικομμουνισμός. Είναι οι διασυνδέσεις με μηχανισμούς του «αστικού δημοκρατικού» κράτους, ο εξοπλισμός και η αξιοποίηση τέτοιων δυνάμεων για το χτύπημα του εργατικού κινήματος, ακόμα και από σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις. Είναι η πολύμορφη ενίσχυση φασιστικών δυνάμεων από επιχειρηματικούς ομίλους. Είναι το άνοιγμα του κοινοβουλευτικού δρόμου για την άνοδό τους στη διακυβέρνηση, με την ανοχή και συναίνεση των αστικών κομμάτων όλου του φάσματος. Είναι η μεταπολεμική στρατολόγηση πρώην ναζί στις υπηρεσίες των «αστικών δημοκρατιών», αλλά και του ΝΑΤΟ, της Ε.Ε., η οποία κατά τ’ άλλα είναι βασικός εμπνευστής της θεωρίας των «δύο άκρων».
 
Ας αναρωτηθούμε: Μήπως αυτά είναι απλώς ιστορία; Η πρόσφατη διεθνής και ελληνική πείρα, ακόμα και το υλικό της δίκης της Χ.Α., δείχνουν πως όχι.
 
Το να τα αγνοούμε είναι επικίνδυνο κι αυτό μπορεί να το καταλάβουν όσοι πραγματικά ανησυχούν για την ενίσχυση ακροδεξιών και φασιστικών δυνάμεων.
 
Το ΚΚΕ σταθερά αντιπαλεύει τον φασισμό και πρώτα απ’ όλα το σύστημα που τον γεννά, αποκαλύπτοντας το επικίνδυνο της θεωρίας των «δύο άκρων». Παλεύει για την πραγματική δημοκρατία των πολλών, όχι των λίγων, για να έχει ο λαός τη δική του εξουσία. Η απόρριψη, όμως, αυτής της θεωρίας είναι υπόθεση κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου, ανεξαρτήτως πολιτικής αφετηρίας, που δεν θέλει το τέρας του φασισμού «δίπλα του να φτάσει (ξανά) κάποια μέρα».

* Ο κ. Κύριλλος Παπασταύρου είναι μέλος του Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ και διευθυντής του «Ριζοσπάστη». Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την Καθημερινή