Οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών (εκλογή Trump, brexit, δεξιά στροφή της Γαλλίας) έχουν προκαλέσει έντονο σκεπτικισμό στην πολιτική ηγεσία της Ολλανδίας, η οποία βλέπει με έκδηλη ανησυχία τον κόσμο γύρω της να αλλάζει και ένα νέο περιβάλλον αστάθειας να δημιουργείται. Το διαφαινόμενο ενδεχόμενο χαλάρωσης των ευρωατλαντικών δεσμών λόγω της πιθανολογούμενης στροφής της ΗΠΑ προς τον απομονωτισμό, αλλά και οι φυγόκεντρες δυνάμεις που έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται στο εσωτερικό της Ευρώπης, έχουν ως εκ τούτου φέρει στο επίκεντρο του προβληματισμού των πολιτικών κομμάτων το θέμα του προσανατολισμού που πρέπει να λάβει στο εξής η ολλανδική εξωτερική πολιτική.
Το δίλημμα Ευρώπη ή ΗΠΑ απασχολεί πολύ κόσμο που αναλύει την κατάσταση , ανησυχεί και συζητά για το μέλλον του. Μόνο η Ελλάδα που ενώ βρίσκεται σε ένα κρίσιμο γεωπολιτικό σταυροδρόμι , ούτε συζητά, ούτε σκέπτεται τι να κάνει, ούτε πως θα το κάνει. Η κυβέρνηση μπορεί να έχει διαμορφώσει συμμαχίες, αλλά στην πολιτική σκηνή οι πάντες είναι στραμμένοι προς τα μέσα, αδυνατώντας να δουν τι γίνεται στην Ευρώπη.

Τα ολλανδικά κόμματα δείχνουν να διχάζονται ανάμεσα σε εκείνα που επιθυμούν την διατήρηση του παραδοσιακού φιλοατλαντικού ρόλου της Ολλανδίας, ως κατεξοχήν συμμάχου των ΗΠΑ στην ηπειρωτική Ευρώπη, μέσω της σφυρηλάτησης στενών σχέσεων και με την νέα αμερικανική διοίκηση και σε εκείνα που θεωρούν ότι η ασφάλεια της Ολλανδίας κατοχυρώνεται πλέον καλύτερα μέσω της ενδυνάμωσης της συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ενδεικτική από την άποψη αυτή είναι η πρόσφατη συνηγορία του σοσιαλδημοκράτη επικεφαλής της ολλανδικής διπλωματίας B. Koenders υπέρ της ανάγκης μεγαλύτερης στροφής της Ολλανδίας προς την Ευρώπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ολλανδός ΥΠΕΞ τονίζει με κάθε ευκαιρία την σημασία  που θα είχε η περαιτέρω ενοποίηση της Ευρώπης στο πεδίο της άμυνας, η οποία θα μπορούσε να φτάσει μέχρι το σημείο να δημιουργηθεί μια κοινή ευρωπαϊκή υπηρεσία πληροφοριών κατά τα πρότυπα της CIA. Ο Koenders σκιαγράφησε στο ολλανδικό Κοινοβούλιο ένα ζοφερό σκηνικό, με τους κινδύνους να βρίσκονται προ των πυλών της Ευρώπης μεταξύ άλλων και εξαιτίας της αναβίωσης των αυτοκρατορικών φιλοδοξιών από την πλευρά χωρών όπως η Τουρκία. 

Οι θέσεις αυτές έχουν προκαλέσει την ενόχληση του κυβερνητικού εταίρου του PvdA VVD (Συντηρητικοί Φιλελεύθεροι με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Rutte), το οποίο, από κοινού με το CDA (Χριστιανοδημοκράτες), αποτελεί (παραδοσιακά) το πλέον θετικά διακείμενο απέναντι στο ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και την Βρετανία ολλανδικό κόμμα. Σε αντίθεση με τους Εργατικούς, οι Συντηρητικοί Φιλελεύθεροι του πρωθυπουργού Rutte πιστεύουν ότι παρά την αλλαγή φρουράς στο Λευκό Οίκο, η Βορειοατλαντική Συμμαχία είναι σε θέση να προστατεύσει αποτελεσματικότερα τα ολλανδικά συμφέροντα στον τομέα της εθνικής ασφάλειας. Κάτι που όπως εκτιμούν, δεν είναι προς το παρόν σε θέση να πετύχουν οι δομές της ευρωπαϊκής κοινής άμυνας που βρίσκονται ακόμα στα σπάργανα.

Χαρακτηριστική είναι η αποστροφή της ομιλίας του Han ten Broeke, υπεύθυνου για θέματα εξωτερικής πολιτικής του VVD, πριν από μερικές μέρες στην ολλανδική Βουλή, ο οποίος φρόντισε να ξεκαθαρίσει πως το κόμμα του τάσσεται «υπέρ ενός ισχυρού ΝΑΤΟ και εναντιώνεται σε όσους πιστεύουν ότι η ομπρέλα ασφάλειας που αυτό παρέχει μπορεί να υποκατασταθεί ή να αποτελέσει μέρος της ‘λιλιπούτειας’ ευρωπαϊκής ομπρέλας». Εξίσου αρνητικός εμφανίστηκε ο βουλευτής του VVD απέναντι στο ενδεχόμενο ανάληψης ηγετικού στρατιωτικού ρόλου από την Γερμανία. Καθώς οι μνήμες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου είναι ακόμα νωπές στο ολλανδικό συλλογικό υποσυνείδητο, οι βλέψεις της Γερμανίας εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται με μεγάλη καχυποψία, ωθώντας την πλειοψηφία των Ολλανδών να αναζητούν ένα ασφαλές καταφύγιο μέσα από ένα ‘αντίπαλο δέος’ το οποίο θεωρούν πως έχουν  βρει στο πρόσωπο του ΝΑΤΟ. 

Ο αντίλογος από την πλευρά του PvdA είναι ότι η εισήγησή του για αναπροσανατολισμό της ολλανδικής εξωτερικής πολιτικής δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από μια φυσιολογική προέκταση της ‘γραμμής’ που εγκαινίασε η πρώτη κυβέρνηση Rutte. Σύμφωνα με την πολιτική αυτή, η Ολλανδία δεν πρέπει να εμπλέκεται σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα ή να διατηρεί διπλωματικούς διαύλους, παρά μόνο σε χώρες που βρίσκονται στην ευρύτερη περιφέρεια της Ευρώπης και μπορούν ως εκ τούτου να επηρεάσουν την ασφάλειά της. Ζωτικής σημασίας βέβαια παραμένει και η ενίσχυση των υφιστάμενων δικτύων στις χώρες όπου διακυβεύονται ζωτικά ολλανδικά συμφέροντα.

Σύμφωνα εξάλλου με την οπτική του PvdA, η αβεβαιότητα που έχει προκαλέσει η εκλογή Trump και η δρομολόγηση της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ, ενισχύουν την πεποίθηση του κόμματος ότι η Ολλανδία πρέπει να προχωρήσει σε στενότερη στρατιωτική συνεργασία με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Το σκεπτικό τους είναι ότι η γεωπολιτική αστάθεια και οι πολλαπλές εστίες σύγκρουσης γύρω από την Ευρώπη εγκυμονούν πολλούς κινδύνους για την ασφάλεια της Ολλανδίας, οι οποίοι επιτείνονται και από το γεγονός ότι η νέα ηγεσία των ΗΠΑ δεν δείχνει να εμφορείται από τις ίδιες αντιλήψεις με τους προκατόχους της αναφορικά με τον ρόλο του ΝΑΤΟ και τις σχέσεις με την Ρωσία. Ως εκ τούτου, θεωρούν αναγκαίο να διαμορφωθούν έγκαιρα οι κατάλληλες συμμαχίες ώστε να μην βρεθεί η Ολλανδία στην ίδια κατάσταση που βρέθηκε το 1940 τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν κατελήφθη εξαπίνης από τα γερμανικά στρατεύματα και η άμυνά της κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Επειδή λοιπόν πιστεύουν ότι το διακύβευμα είναι μεγάλο για την Ολλανδία, φρονούν ότι είναι αναγκαία η ενδυνάμωση του στρατιωτικού ρόλου της Ευρώπης, κάτι  που κατά την γνώμη τους περνάει μέσα από την ενίσχυση των δομών της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας.

Την ίδια άποψη λίγο πολύ συμμερίζονται και οι κεντρώοι Φιλελεύθεροι (D’ 66) οι οποίοι προχωρούν ακόμα ένα βήμα πιο πέρα μιλώντας χωρίς περιστροφές για την ανάγκη να υπάρξει ένας ευρωπαϊκός στρατός.

Στον αντίποδα, οι Χριστιανοδημοκράτες (CDA) βλέπουν με σκεπτικισμό τις προτάσεις του ολλανδού ΥΠΕΞ για στροφή προς την Ευρώπη και δημιουργία μιας ευρωπαϊκής υπηρεσίας πληροφοριών και υπογραμμίζουν την ανάγκη  να μην απομακρυνθεί η Ολλανδία από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία θεωρώντας εκ των ων ουκ άνευ την συνέχιση της συνεργασίας με το ΝΑΤΟ. Αν και το CDA θεωρεί κι αυτό επιβεβλημένη την ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εντούτοις είναι αντίθετο με την δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού και μιας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας που θα μπορούσε να υποβαθμίσει τον ρόλο του ΝΑΤΟ ή να δρα ανταγωνιστικά με αυτό. ‘Ναι’ στη συνεργασία αρκεί αυτή να είναι μικρής κλίμακας και να μην λειτουργεί ως υποκατάστατο των ευρωατλαντικών δομών, είναι η φιλοσοφία του CDA.

Εξυπακούεται ότι κάθε νύξη για περαιτέρω ευρωπαϊκή ενοποίηση αποτελεί ‘κόκκινο πανί’ για κόμματα όπως το ακροδεξιό και ξενοφοβικό PVV του G. Wilders και το όμορο πολιτικά «Voor Nederland» (“Για την Ολλανδία”) τα οποία ‘βγάζουν σπυράκια’ όταν ακούν για υπερεθνικούς θεσμούς όπως η ΕΕ. Τα εν λόγω κόμματα αγωνίζονται για το ακριβώς αντίθετο, δηλ. την επιστροφή αρμοδιοτήτων από ευρωπαϊκό σε εθνικό επίπεδο και τελευταία εντείνουν ακόμα περισσότερο την κριτική τους απέναντι στην ΕΕ θεωρώντας πως η συγκυρία ευνοεί την ρητορική τους.

Συνοψίζοντας, εκτιμάται ότι δεν αναμένονται «ρηξικέλευθες» κινήσεις από την πλευρά της ολλανδικής κυβέρνησης το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, πόσω μάλλον αλλαγή πλεύσης σε σχέση με παγιωμένες αντιλήψεις της ολλανδικής εξωτερικής πολιτικής. Και τούτο διότι αφενός υπάρχει διάσταση απόψεων στους κόλπους του κυβερνητικού συνασπισμού περί του πρακτέου και αφετέρου λόγω του σύντομου χρονικού διαστήματος που απομένει μέχρι τις εκλογές του Μαρτίου και την ευρύτερη αίσθηση ότι το νυν (κυβερνητικό) σχήμα επέχει ουσιαστικά θέση απλής υπηρεσιακής κυβέρνησης.