Eνδιαφέρουσα ήταν η παρέμβαση του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Νίκου Ξυδάκη στην συνεδρίαση του συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων την Παρασκευή 24 Ιουλίου στο Λουξεμβούργο. Αναφέρθηκε στο βρετανικό αλλά και στο ελληνικό δημοψήφισμα του 2015 υπερασπιζόμενος τις δημοκρατικές διαδικασίες και τόνισε την ανάγκη να αντιμετωπίσει η ΕΕ τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει με ομαλό τρόπο. 

Η παρέμβασή του έχει ως εξής: H Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι φίλοι και σύμμαχοι για περισσότερο από δύο αιώνες. Έχουμε πολεμήσει μαζί κατά τη διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων του 20ού αιώνα. Η Ευρώπη, για εμάς, καθώς και για όλους μας, είναι αδιανόητη χωρίς τη Βρετανία. Λαμβάνοντας υπόψη το πρόσφατο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ, θα ήθελα να δηλώσω ότι είμαι λιγότερο απαισιόδοξος για το μέλλον. Είμαι βέβαιος ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ θα βρουν από κοινού έναν τρόπο να ζήσουν μαζί μέσω της καθιέρωσης αμοιβαίων ειδικών σχέσεων. Μια τέτοιας υφής νέα εταιρική σχέση μπορεί να σχηματιστεί με τη χρήση διάφορων νομικών και πολιτικών εργαλείων που και τα δύο μέρη θα είναι σε θέση να συναρθρώσουν κατά την διάρκεια των επόμενων ημερών και μηνών. Οι διαδικασίες αυτές θα χρειαστούν τον χρόνο τους. Συμφωνώ με όλες τις φωνές και τις δηλώσεις που έρχονται από κάθε μεριά της Ευρώπης που τονίζουν ότι προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση με την οποία καλούμαστε να αναμετρηθούμε, πρέπει να δράσουμε ήρεμα και με ομαλό τρόπο. Είναι επιτακτική η ανάγκη, εμείς οι φορείς χάραξης πολιτικής στην Ευρώπη, να μην διευκολύνουμε έστω και ακούσια με τις πράξεις μας την περαιτέρω αναταραχή στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ωστόσο, αυτό στο οποίο θα ήθελα όλοι να επιμείνουμε, είναι να διασφαλίσουμε ότι θα στείλουμε το ισχυρότερο δυνατό πολιτικό μήνυμα στους πολίτες μας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Θέλω να καταστήσουμε σαφές ότι η ΕΕ δεν είναι ένα μη ελκυστικό εγχείρημα για τους πολίτες, όπως τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος του Ηνωμένου Βασιλείου φαίνεται να καταδεικνύουν. Η επιτυχία όμως της καμπάνιας υπέρ της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση, υποδηλώνει ότι η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει καταστεί εν μέρει απωθητική για τους πολίτες μας. 

Η πικρή ελληνική εμπειρία

Ως μέλος μιας κυβέρνησης, της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία υπέφερε σε υπέρτατο βαθμό από κάποιες πολιτικές τα τελευταία χρόνια, θέλω να μοιραστώ μαζί σας μερικές πικρές σκέψεις και κάποια μαθήματα που πρέπει να αντλήσουμε από το δημοψήφισμα του βρετανικού λαού. Πρέπει να ξανασκεφτούμε ότι μερικές φορές οι ευρωπαίοι ηγέτες στις Βρυξέλλες ή και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, έχουν συμπεριφερθεί με άγνοια, αλαζονεία και με το βλέμμα στραμμένο στις δικές τους εγχώριες πολιτικές ανάγκες και συνθήκες.

Είχαμε μια πολύ πικρή εμπειρία στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματός μας πριν από δέκα μήνες. Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με πολύ πικρά λόγια, που προέρχονται από πολύ υψηλά ιστάμενους αξιωματούχους, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες μιας Δημοκρατικής Πολιτείας, της Ελληνικής Δημοκρατίας, θα μπορούσαν να εκφράσουν τη βούλησή τους για το μέλλον τους και για την ίδια την ζωή τους. Εμείς υπομείναμε, περάσαμε μέσα από αυτή την επώδυνη διαδικασία, και έχοντας λάβει μια πολύ ισχυρή πλειοψηφική ψήφο, πολύ ισχυρότερη από αυτή που έλαβαν έκαστα από τα επιμέρους μέρη του δημοψηφίσματος στη Βρετανία, καταφέραμε να αποδείξουμε ότι η έκφραση της πολιτικής βούλησης των πολιτών μας μέσω του δημοψηφίσματος δεν σχετίζεται με έναν διάλογο «μίσους ή αγάπης».

Πώς να ακούσουμε τους πολίτες 

Η έκφραση της πολιτικής βούλησης των πολιτών μας μέσω του δημοψηφίσματός στην Ελλάδα αποτελούσε μια πολύ απλή έκκληση που απευθυνόταν στους συναδέλφους και τους εταίρους μας στην Ευρώπη και προσπαθούσε να τους πει: μην συμπεριφέρεστε στην Δημοκρατία μας τόσο άσχημα∙ μην συμπεριφέρεστε στην δημοκρατία μας με τέτοια άγνοια και με τέτοια αλαζονεία∙ μην στέλνετε ένα τόσο αγενές μήνυμα προς τους λαούς της Ευρώπης, τους πολίτες των 28 κρατών μελών της ΕΕ, ότι η πολιτική μας και η πολιτική τους βούληση, εκατέρωθεν, δεν έχουν καμία σημασία για εσάς. Και αυτό είναι το πιο σημαντικό μάθημα που πρέπει όλοι μας να μάθουμε από το βρετανικό δημοψήφισμα. Πώς να ακούμε τους ανθρώπους και πώς να σεβόμαστε την έκφραση της πολιτικής τους βούλησης. Πώς να μην παρεμβαίνουμε με αγενείς τρόπους στην εγχώρια πολιτική ζωή μιας άλλης χώρας. Πώς να σεβόμαστε τους πολίτες, τα κόμματά τους, τις παραδόσεις τους, τις ανάγκες τους, τις δημοκρατικές πολιτείες τους.

Τι είναι ο λαϊκισμός στην Ευρώπη σήμερα και πώς μπορεί κανείς να μην τον ενισχύει 

Ένα ακόμη συμπέρασμα οφείλει να εξαχθεί με βάση το ερώτημα «τι είναι λαϊκισμός στην Ευρώπη, σήμερα». Μήπως ο λαϊκισμός συνδέεται με κάποιους αριστερούς, ορισμένους σοσιαλιστές ή μερικούς ακροδεξιούς; Τι σημαίνει λαϊκισμός; Από τι συνίσταται; Όταν οι πολίτες ψηφίζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με βάση τις προτιμήσεις τους, μήπως αυτό συνιστά λαϊκισμό; Και αν ναι, τότε το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι «ποιές προτιμήσεις ψήφου δεν συνιστούν λαϊκισμό»;

Πρέπει να πάρουμε ένα μάθημα από τη Βρετανία, σήμερα κιόλας. Είναι το βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα, που προκήρυξε το δημοψήφισμα, ένα λαϊκιστικό κόμμα; Είναι το Εργατικό κόμμα της Βρετανίας ένα λαϊκιστικό κόμμα; Είναι όλοι λαϊκιστές; Ρητορικά ερωτήματα.

Νομίζω ότι το συμπέρασμα που πρέπει να αντλήσουμε από τις πρόσφατες εμπειρίες μας από το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πως οφείλουμε να αναρωτηθούμε ποιες πολιτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο τροφοδοτούν τις ακραίες λαϊκιστικές φωνές και γιατί αυτές οι πολιτικές καθιστούν το ευρωπαϊκό όραμα και το ευρωπαϊκό σχέδιο τόσο μη ελκυστικό για τους πολίτες των χωρών μας.

Είναι η ώρα να κάνουμε μια στροφή στην Ευρώπη

Βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής. Νομίζω ότι στην Ευρώπη έχουμε τις πολιτικές δυνάμεις, τη βούληση και την ηγεσία οι οποίες μπορούν να αντλήσουν τα διδάγματα που οφείλουμε να λάβουμε σήμερα. Ίσως, βρίσκουμε τους εαυτούς μας σήμερα σε ένα σταυροδρόμι, όπου καλούμαστε επιτέλους με έναν πολύ σοβαρό, ήρεμο, αποτελεσματικό και ομαλό τρόπο να κάνουμε μια στροφή στις δημόσιες πολιτικές που εφαρμόζουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι ίσως η στιγμή να θέσει κανείς ένα τέλος σε αυτή την «θεολογία» των πολιτικών λιτότητας και δημοσιονομικής εξυγίανσης που συνοδεύονται από την επίδειξη μιας απόλυτης έλλειψης ευελιξίας ως προς την εφαρμογή των πολιτικών αυτών. 

Είναι καιρός να θέσουμε τέλος σε αυτή την ολέθρια νεο-ανακαλυφθείσα παρεμπόδιση της κοινωνικής Ευρώπης, της Ευρώπη της συνοχής. Μια παρεμπόδιση που δεν αρκείται στις πολιτικές, αλλά έχει προβληθεί ακόμη και σε επίπεδο λεκτικών αναφορών. Δεν μπορεί παρά να παρατηρήσει κανείς την απουσία από τα πρόσφατα κείμενα της ΕΕ σημειολογικών αναφορών τόσο στην Ευρώπη της συνοχής και της αλληλεγγύης όσο και στην κοινωνική Ευρώπη, την Ευρώπη της δημοκρατίας

 Πρέπει να εφεύρουμε εκ νέου ένα ευρωπαϊκό όραμα

Πρέπει να εφεύρουμε εκ νέου ένα ευρωπαϊκό όραμα που θα είναι ελκυστικό για τους πολίτες μας. Διαφορετικά, δεν θα έχουμε κανένα λόγο να απευθυνόμαστε σε αυτούς καθώς δεν θα μας πιστεύουν. Έχουμε ένα μεγάλο μάθημα να διδαχθούμε από τους πολίτες και τους συναδέλφους μας στο Ηνωμένο Βασίλειο, και πιστεύω ότι αν εξάγουμε τα σωστά διδάγματα από αυτή την εμπειρία, θα είμαστε σε θέση να παρέχουμε χρήσιμες υπηρεσίες στους «δήμους (dēmos)» μας, βοηθώντας όχι μόνο ο καθένας την χώρα του, όχι μόνο τους πολίτες μας, αλλά ακόμη και τους συναδέλφους μας στο Ηνωμένο Βασίλειο που θα τους επιτρέψουμε να είναι μαζί μας σε μια πολύ καλύτερη Ένωση, σε μία Διαρκώς Βαθύτερη Ένωση.