του Σωτήρη Σιδέρη

Η Τουρκία ήδη γύρισε σελίδα , η διπλωματία πήρε τα ηνία, αλλά το πρόβλημα απλά άλλαξε χέρια. Από τους στρατιωτικούς το πήραν οι διπλωμάτες. Ευτυχώς κατά μία έννοια, αλλά  οι κίνδυνοι είναι ίδιοι . Κάνοντας με ευκολία, όπως συνηθίζει,  μια αναγκαστική στροφή στην εξωτερική της πολιτική , η Τουρκία,  έχει αναβαθμίσει μέσα σε χρόνο ρεκόρ τον διάλογο και την προσέγγιση με αρκετές χώρες της Ευρώπης, τόσο σε διμερές επίπεδο, όσο και θεσμικά με την ΕΕ. Ήδη , ενέταξε σε αυτή την πολιτική και τις διερευνητικές συνομιλίες Αθήνας –Άγκυρας, χωρίς όμως να έχει υποχωρήσει ούτε κατά ένα εκατοστό από την στρατηγική της προβάλλοντας με μια πετυχημένη επικοινωνιακή πολιτική το προφίλ της χώρας που επιζητεί διάλογο. Και θα διατηρήσει αυτό το σκηνικό ελισσόμενη συνεχώς και  προτείνοντας ακόμη και ενδιάμεση λύση στα ελληνοτουρκικά, ώστε να σαρώσει κυριολεκτικά στη σύνοδο του Μαρτίου. Το κλίμα στο Βερολίνο είναι σχεδόν πανηγυρικό , θετικό στο Παρίσι, το Λονδίνο, τη Μαδρίτη, την Ρώμη. Έχοντας βάλει πλώρη για τον Μάρτιο και την επίτευξη μιας αναβαθμισμένης στρατηγικής σημασίας Τελωνειακή Ένωση που στην ουσία θα είναι Ειδική Σχέση, ο Ερντογάν έχει κάθε λόγο να είναι ικανοποιημένος.  

Ο μόνος του φόβος τώρα είναι οι σχέσεις με τις ΗΠΑ. Ο Ερντογάν, στρατιωτικοποίησε την εξωτερική πολιτική και με επεμβάσεις έγινε πρωταγωνιστής ως ένα βαθμό στην ανατολική Μεσόγειο, στον Καύκασο, χόρεψε μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον,  ενώ ως δικτάτορα δεν τον ενοχλεί η ΕΕ . Πολιορκεί χωρίς καμία συνέπεια , με πλοία και ερευνητικά την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα και σύντομα ετοιμάζεται να δρέψει τους καρπούς του θυελλώδους 2020. Στον αντίποδα η Ελλάδα δείχνει περιχαρακωμένη και  ελπίζει ότι η Τουρκία θα αναδιπλωθεί ως προς τις απειλές και θα ομαλοποιηθούν οι διμερείς σχέσεις. Αλλά τα εθνικά συμφέροντα δεν κρίνονται από ένα μορατόριουμ, αλλά από τα αποτελέσματα .Η Ελλάδα κινδυνεύει να δει την Τουρκία να πρωταγωνιστεί όλο τον 21ο αιώνα,  να την έχει  καθηλώσει , να ισχύει η απειλή πολέμου, αλλά και να έχει υπογράψει την Ειδική Σχέση χωρίς η χώρα μας να έχει κερδίσει το παραμικρό ..
Οι συζητήσεις μεταξύ Βρυξελλών- Βερολίνου και Άγκυρας για τον στρατηγικό οδικό χάρτη ΕΕ –Τουρκίας συνεχίζονται ερήμην της Ελλάδας, επειδή η ελληνική κυβέρνηση θεωρείται δεδομένη και με μηδενικό ειδικό βάρος ενώ θα έπρεπε να πρωταγωνιστεί. Με απλά λόγια κανένας στην Ευρώπη δεν δίνει την παραμικρή σημασία τι θα πει η Ελλάδα.

Οι διερευνητικές συνομιλίες

Η Τουρκία περίμενε να περάσει και η σύνοδος κορυφής του Δεκεμβρίου και αφού ήταν ανώδυνη δέχθηκε την επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών. Ευχή όλων είναι αυτές να καταλήξουν σε μια συμφωνία, αλλά τέτοια εξέλιξη φαντάζει δύσκολη , αλλά όχι απίθανη, αλλά προς το παρόν η Άγκυρα ρίχνει όλο της το βάρος στον ρόλο που θέλει να έχει στην περιοχή με την συναίνεση της ΕΕ, της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Κατά συνέπεια, είναι ίσως επιδίωξη της Τουρκίας να πάρει τα πάντα στην σύνοδο κορυφής του Μαρτίου και στην συνέχεια να επανέλθει στην απειλητική πολιτική έναντι της Ελλάδας, αν η ελληνική κυβέρνηση δεν φροντίσει από τώρα να επιβάλλει ασφαλιστικές δικλείδες, όρους και προυποθέσεις για το πώς θα εξελιχθούν οι αναβαθμισμένες ευρωτουρκικές σχέσεις. Και κυρίως η Αθήνα, να πετύχει κάτι χειροπιαστό στα διμερή προβλήματα.
          
Ο 61ος γύρος των συνομιλιών στην Κωνσταντινούπολη κατά το μεγαλύτερο μέρος τους αφιερώθηκε στην αποτίμηση όσων ήδη έχουν καταγραφεί στο παρελθόν και η κάθε πλευρά έθεσε την δική της ατζέντα . Η ελληνική αντιπροσωπεία , σύμφωνα με διπλωματικές πηγές προσέγγισε την θεματολογία αποφεύγοντας κάθε φράση που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως κατάφαση στα όσα επιδιώκει η Τουρκία, δηλαδή περί γκρίζων ζωνών κλπ. Η Τουρκία έθεσε όλα όσα δηλώνει και δημόσια , οπότε στον 62ο  γύρο, όταν γίνει,  θα δοθούν απαντήσεις τι είναι αποδεκτό προς περαιτέρω συζήτηση και τι όχι.

Αυτή όμως είναι η τεχνική πτυχή. Γιατί η Τουρκία έχει εντάξει τις συνομιλίες στην γενικότερη ευρωπαική της στρατηγική και αντί η Ελλάδα να κοινοτικοποιήσει τον διάλογο θέτοντας όρους  , είναι η Τουρκία που εντάσσει τις διερευνητικές στον δικό της στρατηγικό διάλογο , δηλαδή συνομιλεί άνευ όρων. Σε κάθε περίπτωση με τον έναν ή τον άλλο τρόπο όμως  τα ελληνοτουρκικά πιθανότατα  θα γίνουν μέρος του οδικού χάρτη μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας, όχι με την μορφή που είχε το 1999 στο Ελσίνκι, αλλά προσαρμοσμένα στα σημερινά δεδομένα. Το ζήτημα όμως είναι να τεθεί υπό την μορφή υποχρεώσεων της Τουρκίας και όχι ως δικαίωση της αναθεωρητικής πολιτικής ή των απειλών για άσκηση βίας. Γιατί αν η Τουρκία δεν  πιεστεί να δεσμευθεί για ειρηνική επίλυση διαφορών ανακαλώντας την απειλή πολέμου και τις παράδοξες θεωρίες της, η Ελλάδα θα μπει σε νέο κύκλο περιπετειών για πολλά χρόνια.

       

Η θέση της Ελλάδας στην ΕΕ

Σύμφωνα με εκτιμήσεις αρμοδίων πηγών η Τουρκία και ο Ερντογάν θα επιδιώξουν να πιέσουν αφόρητα την Ελλάδα να υπάρξει αν όχι συνολική, που φαντάζει απίθανη, μια μίνιμουμ, μια ενδιάμεση συμφωνία με την Ελλάδα , ώστε με ενισχυμένο διεθνές προφίλ να διαπραγματευθεί και με την ΕΕ και με τις ΗΠΑ. Αν μια ενδιάμεση συμφωνία θα σημαίνει άρση απειλών, ακύρωση της θεωρίας περί γκρίζων ζωνών και δέσμευση για συνολική επίλυση σταδιακά, τότε θα είναι μια θετική συμφωνία που προφανώς συμφέρει και την Ελλάδα. Ακόμη και αν αυτή περιλαμβάνει μόνο το Βόρειο Αιγαίο όπου είναι πιο εύκολη η επέκταση των χωρικών υδάτων και η συνακόλουθη εναρμόνιση του εναερίου χώρου και μορατόριουμ ερευνών στην ανατολική Μεσόγειο. Αν όμως δεν υπάρξει τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να στραφεί πλέον προς την ΕΕ , να μπλοκάρει την Ειδική Σχέση ΕΕ –Τουρκίας με οποιοδήποτε τρόπο και κόστος , διαφορετικά θα έχει τεράστιο πρόβλημα διαχείρισης των διμερών σχέσεων για πολλές δεκαετίες.
       

Ο ρόλος των ΗΠΑ

Οι εκτιμήσεις και τα μηνύματα που συζητιούνται το παρασκήνιο όσον αφορά το μέλλον των αμερικανοτουρκικών σχέσεων δεν φαίνεται να είναι ευχάριστα για τον Ερντογάν. Η υπόθεση της Τράπεζας Χαλκ που κατηγορείται για παραβίαση του εμπάργκο στο Ιράν και αφορά και τον πλουτισμό της οικογένειας Ερντογάν,  θα επανέλθει σύντομα στο προσκήνιο σύμφωνα με  διπλωματικές πηγές και αυτό σίγουρα δεν αρέσει στους Τούρκους. Πέραν αυτών ο Μπάιντεν δεν συμπαθεί τον Ερντογάν, η πρόσβαση του οποίου στον Λευκό Οίκο έχει λάβει τέλος. Το δίλημμα προς την Τουρκία θα τεθεί άμεσα. Ή με τη Δύση ή με την Ρωσία και η Άγκυρα μάλλον δεν θα είναι σε θέση να παζαρέψει πολλά. Αυτό φαντάζει  θετικό για την Ελλάδα γιατί οι ΗΠΑ θα εκμεταλλευθούν τις απειλές κατά της χώρας μας για να επαναφέρουν την Τουρκία άνευ όρων στο δυτικό στρατόπεδο, αλλά πριν δούμε την συνολική εικόνα, ας είμαστε επιφυλακτικοί.

Ταυτόχρονα, όμως η τεράστια απειλή ή εκβιασμός προς την Τουρκία, θα είναι η στήριξη κουρδικής κρατικής οντότητας στην Συρία που θα επικοινωνεί με την κουρδική κρατική οντότητα του Ιράκ.  
Αν το 2020 ήταν χρονιά στρατιωτικής έντασης. Το 2021 θα έχει διπλωματική ένταση που απαιτεί ηγετικότητα, σχέδιο και άκαμπτη βούληση για θετικά αποτελέσματα, όσο φιλόδοξο και αν ακούγεται