του Σπύρου Σουρμελίδη 

Το 2020 ήταν χρονιά καθοριστική για την θέση της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας. Οι κινήσεις της κυβέρνησης  του Κυριάκου Μητσοτάκη έχουν οδηγήσει την Ελλάδα σε δύσκολη θέση έναντι της επιθετικής Τουρκίας.

 

Εναπόθεσε την διαπραγματευτική θέση της χώρας πρώτα στον Τραμπ, ο οποίος ευθέως στηρίζει Ερντογάν και μετά στην καγκελάριο Μέρκελ, η οποία αξιοποίησε την ελληνική αδυναμία για τα γερμανικά συμφέροντα.   Το αποτέλεσμα είναι ο Ερντογάν να έχει καταστήσει de facto  γκρίζα περιοχή την θαλάσσια περιοχή ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού, ανατολικά της Κρήτης και νότιο ανατολικά της Ρόδου και της Καρπάθου, με το Καστελόριζο να έχει “εξαφανιστεί” από την όποια διαπραγμάτευση. Τα τουρκικά πλοία κινούνται μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου ωσάν να είναι τουρκική ζώνη. Η συμφωνία με την Αίγυπτο για τον ορισμό ΑΟΖ, αφήνει πολλά κενά τα οποία “καλύπτει” η Αγκυρα. Η καταγραφή των βασικών γεγονότων αναδεικνύει γλαφυρά την διπλωματική τακτική του κ. Μητσοτάκη και τα αποτελέσματα της. 

Το χρονικό μιας αδιέξοδης διπλωματίας

Στις 2 Ιανουαρίου  υπογράφεται στο Ζάππειο η  Διακρατική Συμφωνία για τον East Med, από τους υπουργούς Ενέργειας Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου, Κωστή Χατζηδάκη, Γιουβάλ Στάινιτς και Γιώργο Λακκοτρύπη αντίστοιχα. Την ίδια ώρα ο Ντ. Τράμπ συνομιλούσε με τον Ερντογάν  για την τουρκική παρουσία στην Λιβύη. “Κάθε σχέδιο στην Ανατολική μεσόγειο χωρίς την συμμετοχή της Τουρκίας, θα αποτύχει” ήταν η αντίδραση της Άγκυρας στην συμφωνία για τον East Med. 

Στις 7 Ιανουαρίου ο Κ. Μητσοτάκης μπαίνει στον Λευκό Οίκο. Η συνομιλία με τον Τράμπ ήταν απογοητευτική για τα ελληνικά συμφέροντα. Φάνηκε η στενή σχέση Τράμπ-Ερντογάν, ενώ ο Αμερικανός Πρόεδρος “προειδοποίησε” τον ελληνα πρωθυπουργό  ότι κινδυνεύει με θερμή σύρραξη αν δεν βρει τρόπο συνεννόησης με την Τουρκία. 

 Στις 15 Ιανουαρίου ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών  Μ. Τσαβούσογλου δηλώνει: «Υπάρχουν νησιά που δεν έχει καθοριστεί η κυριαρχία τους ούτε στην Συνθήκη Λωζάνης, ούτε στην συνθήκη Ειρήνης του 1948» , φέρνοντας και πάλι στην επικαιρότητα τη βασική τουρκική απειλή. Την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο.

Στις 24 Ιανουαρίου η καγκελάριος Μέρκελ συναντά τον Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη. Η συνάντηση επιβεβαιώνει τα στρατηγικά κοινά συμφέροντα Γερμανίας- Τουρκίας. Εξετάζονται όλα τα θέματα, οικονομικές σχέσεις, σχέσεις ΕΕ- Τουρκίας, προσφυγικό, Λιβύη, Συρία και φυσικά ελληνοτουρκικές σχέσεις. 

Στις 31 Ιανουαρίου (24η επέτειος των Ιμίων) το τουρκικό ερευνητικό Oruc Reis μπαίνει σε ελληνική θαλάσσια περιοχή, συνοδεία πολεμικών. Η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης δημιουργεί τα πρώτα ερωτήματα. “Το παρέσυρε ο αέρας”   λέει η Αθήνα για την παρουσία του Oruc Reis στην ελληνική ΑΟΖ. 

Στις 3 Φεβρουαρίου ο αναπληρωτής σύμβουλος Ασφαλείας του πρωθυπουργού Θανάσης Ντόκος δηλώνει στον “Φιλελεύθερο” (της Κύπρου): "Εφόσον ανακαλυφθούν σημαντικά κοιτάσματα στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο, εφόσον το κοίτασμα εκτείνεται στις θαλάσσιες ζώνες και των δύο χωρών, εφόσον η ποσότητα, η τιμή και οι τάσεις απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα επιτρέψουν την εμπορική εκμετάλλευση του κοιτάσματος και, τέλος, εφόσον η Ελλάδα αποφασίσει ότι αυτό τη συμφέρει, τότε θα μπορούσε να διαπραγματευθεί μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης με ποσοστά που θα καθοριστούν σύμφωνα με τα συμφωνημένα θαλάσσια σύνορα". Δήλωση  που προκαλεί έντονες αντιδράσεις στην Ελλάδα και μέσα στην κυβέρνηση. 

Στις 8 Φεβρουαρίου ο τούρκος υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ δηλώνει: Η Ελλάδα έχει στρατιωτικοποιήσει 16 από τα 23 νησιά από το 1936 και έχει παραβιάσει συνθήκες» προσθέτοντας: «Παράλληλα, με έναν τρόπο που δεν έχει προηγούμενο στον κόσμο, ισχυρίζεται πως ο εναέριος χώρος της είναι 10 μίλια ενώ τα χωριά της ύδατα φθάνουν τα έξι μίλια». Ο Ακάρ προχώρησε και σε… υποδείξεις, λέγοντας πως η χώρα μας πρέπει να παραμείνει πιστή στις σχέσεις καλής γειτονίας και στις συνθήκες που έχει υπογράψει. 

Στις 20 Φεβρουαρίου έχουμε νέα προκλητική δήλωση Τσαβούσογλου, συνοδευομένη από περίεργες “αποκαλύψεις”. Υποστηρίζει ότι ο Κ. Μητσοτάκης αποδέχεται ότι το Αιγαίο πρέπει να μοιραστεί, σε αντίθεση με τον Τσίπρα τον οποίο χαρακτηρίζει εθνικιστή. «Ο πρόεδρος Ερντογάν είπε στον Μητσοτάκη προσωπικά, «μπορούμε να κάνουμε παρόμοια συμφωνία με εσάς, αρκεί να είστε έτοιμοι να συμβιβαστείτε. Μην κάνετε παιχνίδια πίσω από την πλάτη μας. Να είστε ειλικρινείς. Να μιλήσουμε. Να μάθετε να μοιράζεστε στην ανατολική Μεσόγειο. Όλοι έχουν δικαιώματα εδώ’», υποστήριξε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών. «Ο πρόεδρός μας ο Ερντογάν συναντήθηκε με τον Μητσοτάκη στη Νέα Υόρκη και στο Λονδίνο. Είπαν να κάνουν μια προετοιμασία οι Υπουργοί Εξωτερικών για τα θέματα της "Τουρκικής μειονότητας" της Θράκης, του τζαμιού στην Αθήνα, της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη. Η Ελλάδα μαζί με την Ελληνοκυπριακή πλευρά προσπάθησε κάποιες φορές με την Αίγυπτο κάποιες φορές με το Ισραήλ να απομονώσει την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο με τη λογική "ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου…. Δεν άκουσαν τις προειδοποιήσεις μας. Δεν μιλάω μόνο για την περίοδο Μητσοτάκη, αλλά κυρίως την προηγούμενη περίοδο. Βέβαια η Ελλάδα ενοχλήθηκε όταν κάναμε κινήσεις που απαντήσαμε». 

Στις 28 Φεβρουαρίου η Τουρκία ανακοινώνει ότι θα επιτρέψει την ανεξέλεγκτη έξοδο από την Τουρκία στα σύνορα του Εβρου σε χιλιάδες μετανάστες. Επί μέρες οι ελληνικές δυνάμεις παίρνουν μέτρα για να αποτρέψουν την αθρόα εισδοχή μεταναστών σε ελληνικό έδαφος. Ήταν μια καθαρά επιθετική πράξη από την πλευρά της Τουρκίας. 

Στις 9 Μαρτίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης βρίσκεται στο Βερολίνο  όπου η καγκελάριος Μέρκελ τον υποδέχεται, με όλες τις πρέπουσες τιμές. Υποτίθεται οτι ο βασικός σκοπός της επίσκεψης του πρωθυπουργού, είναι η εξέταση των δυνατοτήτων οικονομικής συνεργασίας. Δημιουργεί όμως ερωτήματα η απουσία του Νίκου Δένδια, αν και συζητήθηκαν και θέματα εξωτερικής  πολιτικής. Τον πρωθυπουργό συνοδεύει η διπλωματική του σύμβουλος πρέσβης Ελένη Σουρανή. 

Στις 18 Μαρτίου ο Τούρκος πρέσβης στον ΟΗΕ, Χάντι Σινιρίογλου καταθέτει συντεταγμένες τουρκικής ΑΟΖ. Περιλαμβάνονται  θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου, της Ρόδου, της Καρπάθου, της Κάσου, της Κρήτης, ενώ εξαφανίζει (καταπίνει) στην κυριολεξία το Καστελόριζο. Ο Χ. Σινιρίογλου στην επιστολή του μιλάει για τα «εξωτερικά όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας» στην Ανατολική Μεσόγειο, αρνείται το δικαίωμα των νησιών σε ΑΟΖ και προκλητικά ισχυρίζεται  ότι είναι νόμιμες οι τουρκικές εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ.

Ο κορονοϊός σκεπάζει όλες τις άλλες δράσεις , αλλά σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο υπάρχει κινητικότητα. Ο Ν. Δένδιας δηλώνει οτι εντείνει τις προσπάθειες του για σύναψη συμφωνιών με Ιταλία και Αίγυπτο για την ΑΟΖ, ενώ η Τουρκία πολλαπλασιάζει τις προκλήσεις της σε Κύπρο και Αιγαίο, αλλά και στην Λιβύη. 

Στις 9 Ιουνίου υπογράφεται η Συμφωνία Ελλάδας-Ιταλίας για καθορισμό θαλασσίων ζωνών (ΑΟΖ) 

Στις 26 Ιουνίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης επικοινωνεί τηλεφωνικά με τον Ρ.Τ. Ερντογάν. Συμφωνείτε (σύμφωνα με τα λεγόμενα των Τούρκων που δεν έχουν διαψευστεί) η απευθείας διαβούλευση με διαμεσολαβητή την γερμανική καγκελαρία.  

Στις  10 Ιουλίου ο Ερντογάν ανακοινώνει ότι η Αγιά Σοφιά μετατρέπεται σε τζαμί. Δυστυχώς οι αντιδράσεις είναι από χλιαρές έως αδιάφορες και σε καμία περίπτωση δεν παραπέμπουν σε κόστος για την Τουρκία. 

Η τριμερής του Βερολίνου και η συμφωνία 

Την ίδια μέρα (10 Ιουλίου) όμως ξεκινά στο Βερολίνο μια συνάντηση  που κρατήθηκε μυστική από την ελληνική κυβέρνηση.  Στην συνάντηση παίρνουν μέρος  η διπλωματική σύμβουλος του πρωθυπουργού Ελένη Σουρανή, ο διπλωματικός σύμβουλος του Ερντογάν Ιμπραχίμ Καλίν και ο σύμβουλος της Μέρκελ Γιαν Χέκερ. Συμφωνήθηκε το πάγωμα ενεργειών κυρίως στρατιωτικών κινήσεων από την Τουρκία, και η έναρξη διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών. 

1.   Η επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών για τα ζητήματα του Αιγαίου από τις οποίες η Τουρκία αποχώρησε το 2016.

2.    Διαβουλεύσεις για  να συμφωνηθούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που θα δείξουν βούληση για σχέσεις καλής γειτονίας.

3.  Αποφυγή προκλήσεων μέχρι το φθινόπωρο. Καμία  κίνηση που μπορεί να οδηγήσει σε τριβές στρατιωτικού χαρακτήρα.

4. Καμία προσπάθεια της Τουρκίας να δημιουργήσει θέματα που αφορούν νησίδες και βραχονησίδες.

5. Καμία ενέργεια σε ότι αφορά έρευνες και γεωτρήσεις σε «αμφισβητούμενες περιοχές», από τις δύο χώρες.

6.  Προετοιμασία συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν το Σεπτέμβριο.

7.  Προετοιμασία πενταμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό αλλά και για τον διαμόρφωση του μηχανισμού διανομής του ενεργειακού πλούτου στην Κύπρο ώστε να διασφαλιστεί η ισότιμη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων χωρίς προϋποθέσεις.

8. Εξασφάλιση της συνέχειας της χρηματοδότησης της Τουρκίας για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης.

9.  Έναρξη ευρωτουρκικών συνομιλιών για την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας και για την απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες.

10.  Καμία κύρωση από την ΕΕ προς την Τουρκία για τη μετατροπή της Αγιά Σοφίας σε τζαμί. 

Παράλληλα υπήρξαν διαβουλεύσεις και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ για την δημιουργία ενός Μηχανισμού Αποφυγής Συγκρούσεων, μεταξύ των δυο χωρών. (Και αυτές κρατήθηκαν μυστικές για διάστημα δυο μηνών από ελληνικής πλευράς).

Την συνάντηση του Βερολίνου αποκάλυψαν οι Τούρκοι, πρώτα ο Τσαβούσογλου στις 14 Ιουλίου  και μετά ο Ιμπραχίμ Καλίν.

Συμπέρασμα: Η Τουρκία έθεσε το θέμα μιας εφ όλης της ύλης διαπραγμάτευσης. Για θέματα όπως το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων , του εναέριου χώρου, των θαλασσίων ζωνών, ακόμα και της αποστρατικοποίησης ελληνικών νησιών. 

Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τον Τούρκων επρόκειτο να εκδοθεί και Κοινό Ανακοινωθέν στις 7 Αυγούστου, για την όλη διαδικασία και για να ξεκινήσουν οι Διερευνητικές στις 23 Αυγούστου. 

Στις 21 Ιουλίου όμως ο Ερντογάν απειλεί ότι θα βγάλει το Oruc Reis για έρευνες σε ελληνικές περιοχές, προφανώς λόγω της καθυστέρησης της εφαρμογής   της συμφωνίας του Βερολίνου. Ακολουθεί κύκλος τηλεφωνικών επαφών Μέρκελ με Μητσοτάκη και Ερντογάν. Αποσύρεται ο τουρκικός Στόλος απο το Καστελόριζο.

Στις 6 Αυγούστου αιφνιδίως Ελλάδα και Αίγυπτος υπογράφουν μερική οριοθέτηση ΑΟΖ, κάτι που εξοργίζει την Άγκυρα γιατί τώρα πάνω στη δική της παράνομη και παράλογη Συμφωνία με την Τρίπολη, διασταυρώνεται η συμφωνία  Ελλάδας-Αιγύπτου

Νέος κύκλος διαμεσολάβησης της καγκελαρίου Μέρκελ, χωρίς όμως πολλές δηλώσεις, γιατί το κλίμα έχει στραβώσει. Η ελληνική κυβέρνηση όμως αισθάνεται ικανοποιημένη γιατί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων που έρχονται έχει πλέον ένα Χαρτί στο χέρι της και αυτό είναι η συμφωνία με την Αίγυπτο. Συμφωνία κουτσή και προβληματική, αλλά μια συμφωνία , η οποία οριοθετεί μερικώς ΑΟΖ, πάνω στην ζωγραφιστή ΑΟΖ  της Τουρκίας.

Η συμφωνία με την Αίγυπτο, ορίζει ένα τμήμα μόνο της ελληνικής ΑΟΖ έως τον 28ο Μεσημβρινό (κόβοντας στη μέση τη Ρόδο) και αφήνοντας εκτός την περιοχή του Καστελόριζου. 

Στις 10 Αυγούστου ήρθε η απάντηση της Άγκυρας στην ελληνοαιγυπτιακή Συμφωνία. Έστειλε το Oruc Reis στην περιοχή που δεν όρισε η Ελλάδα με την Αίγυπτο. Το τουρκικό ερευνητικό πραγματοποίησε έρευνες απο τις αρχές Αυγούστου έως ακι τις αρχές Δεκεμβρίου, ακόμα και σε απόσταση 6 μόλις μιλίων από το Καστελόριζο  και μεταξύ Ρόδου και Καστελορίζου. Η αρχική προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης ηταν να αποκρύψει οτι το Oruc Reis έκανε έρευνες. Κάτι φυσικά που διαψεύστηκε εκ των πραγμάτων.

Στις 12 Αυγούστου , ο Κ. Μητσοτάκης δήλωσε ότι είναι έτοιμος για διάλογο με την Τουρκία.   

Στις 17 Αυγούστου ο σύμβουλος ασφαλείας του πρωθυπουργού Αλέξανδρος Διακόπουλος, οδηγήθηκε στην παραίτηση μετά την δημόσια παραδοχή ότι το τουρκικό σκάφος πραγματοποιεί (ανενόχλητο) έρευνες.       

Από τον Αύγουστο έως το τέλος του 2020 η ελληνική κυβέρνηση είχε δεκάδες επαφές με τους υπουργούς εξωτερικών και τους αρχηγούς κρατών της Ευρώπης, του Ισραήλ, της Αιγύπτου. Ο Νίκος Δένδιας έχει πράγματι κινηθεί με ένταση επιδιώκοντας να εκμαιεύσει έστω δηλώσεις ακόμα και αν αυτές  δεν έχουν πρακτικό αποτέλεσμα.

Η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ στις 14 Αυγούστου έδειξε την απροθυμία των Ευρωπαίων να πάρουν μέτρα κατά της Τουρκίας.  Η άρνηση  της ΕΕ να πάρει μέτρα κατά της Τουρκίας επιβεβαιώνεται και στις επόμενες Συνόδους Κορυφής (όπως και στην  τελευταία της 10ης Δεκεμβρίου). 

Στις 28 Σεπτεμβρίου  ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο επισκέπτεται την Ελλάδα και φιλοξενείται στα Χανιά στο σπίτι του Κ. Μητσοτάκη. Το αποτέλεσμα όμως είναι το ίδιο. Η Ουάσιγκτον παροτρύνει σε διάλογο, αφού η Τουρκία είναι σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ.

Στις 2 Οκτωβρίου κλείνει η συμφωνία στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ για την διαμόρφωση ενός μηχανισμού αποφυγής συγκρούσεων  Ελλάδας και Τουρκίας έπειτα από έξι γύρους ανταλλαγής απόψεων των στρατιωτικών αντιπροσώπων των δύο χωρών υπό την αιγίδα του γραφείου του πρόεδρου της στρατιωτικής επιτροπής του ΝΑΤΟ. Ολ αυτά επί μήνες η Αθήνα αρνήθηκε να τα επιβεβαιώσει. 

Στις 9 Οκτωβρίου, ο Ερντογάν αποφασίζει να ανοίξει την κλειστή πόλη της Αμμοχώστου, παραβιάζοντας το  καθεστώς που έχει αποφασίσει ο ΟΗΕ. Η κίνηση του υποδηλώνει ότι η Άγκυρα προωθεί πλέον την “λύση” των δυο ξεχωριστών κρατών στο νησί της Κύπρου. Πρόκειται για την τελευταία πράξη της εισβολής. 

Η άρνηση των Ευρωπαίων να πάρουν μέτρα κατά της Τουρκίας στις 10 Δεκεμβρίου, επιβεβαίωσε τα αδιέξοδα στα οποία έχει οδηγηθεί η ελληνική κυβέρνηση. 

Η Άγκυρα ζητά ευθέως  διαπραγμάτευση για ολες τις απαιτήσεις της, ενώ η Αθήνα δηλώνει ότι συζητά μόνο ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα. 
Το τελευταίο αφήγημα είναι ότι όλοι περιμένουν τον Μπάϊντεν και τις αποφάσεις του. 
Αυτά όμως το...2021! 

 

Απόψεις

Ειδικού Συνεργάτη Η συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ-Τουρκίας συνοδεύτηκε με εκτενείς συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων των δύο χωρών, σχετικά με την Ουκρανία, τη Γάζα, τη Συρία και το Νότιο Καύκασο. Σύμφωνα με τον τουρκικό... πλήρες κείμενο
Άρης Χατζηστεφάνου Το να είσαι υπεύθυνος ειδικού τμήματος του FBI για την πάταξη της αναρχίας στις ΗΠΑ ακούγεται σαν τη μεγαλύτερη αργομισθία στην Ιστορία. Παρ' όλα αυτά, το ομοσπονδιακό γραφείο ερευνών έχει αυξήσει τους... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Πάντα υπήρχαν οι πρόθυμοι στην πολιτική να συμπορευθούν ακόμη και με την πιο σκοτεινή πλευρά της εκκλησίας, όπως πάντα υπήρχαν οι οπαδοί της κοσμικότητας, ανεξάρτητα από κόμματα και ιδεολογικές τάσεις.... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Η καταθλιπτική εικόνα της τεράστιας αίθουσας του Ταε Κβο Ντο όπου διεξάγεται το 4ο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ αποτυπώνει και τον εκφυλισμό του κόμματος αυτού. Άδεια αίθουσα, γεμάτοι διάδρομοι , δρόμοι και παράδρομοι,... πλήρες κείμενο
Του Στράτου ΒαλτινούΟ Αλεξέϊ Ναβάλνι πέθανε σε μια φυλακή της Αρκτικής, θύμα ενός δικτάτορα που δεν ανέχεται την κριτική και την αμφισβήτηση. Τυραννικά καθεστώτα που στηρίζονται από τη Δύση εξοντώνουν χιλιάδες. Είναι ο... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Ο Αλέκος Φλαμπουράρης δεν είναι ο οποιοσδήποτε. Είναι ο εκσκαφέας του κομματικού υπεδάφους και ιδανικός στη δημιουργία μηχανισμών. Η αποχώρησή του από την Πολιτική Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ μετά από λεκτικό... πλήρες κείμενο