του Σωτήρη Σιδέρη

Tο ΝΑΤΟ είναι εγκεφαλικά νεκρό είχε πει ο Μακρόν και παρωχημένο το είχε αποκαλέσει ο Τραμπ.  Η ΕΕ βυθισμένη στην δική της υγειονομική και οικονομική κρίση αναζητεί μια νέα φυσιογνωμία και χωρίς να το παραδέχεται εκλιπαρεί τις ΗΠΑ του Μπάϊντεν να αναθερμάνουν τις στρατηγικές σχέσεις που επλήγησαν από τον Τραμπ. Δύο εκθέσεις , μια του ΝΑΤΟ και μία της ΕΕ που έγιναν γνωστές τις τελευταίες ημέρες δεν είναι άσχετες μεταξύ τους. Νέα δόγματα εμφανίζονται στο προσκήνιο, ο δυτικός κόσμος αναζητεί διέξοδο από την παρακμή του και ένας νέος ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ –ΕΕ-Ρωσίας –Κίνας προκαλεί παγκόσμια ανατριχίλα από την τρομακτική δύναμη που μπορεί να συσσωρεύσει και να απειλήσει τον κόσμο. Η Ελλάδα , λόγω της κομβικής γεωπολιτικής της θέσης θα είναι στα σχέδια, αλλά και οι απειλές που δέχεται από τον μεγαλύτερο διπλωματικό σκακιστή αυτή την περίοδο, την Τουρκία, την καθιστούν ευάλωτη εν μέσω καταιγιστικών εξελίξεων.

Τις τελευταίες ημέρες αναζωπυρώνεται η συζήτηση με επίκεντρο τον μετασχηματισμό της Συμμαχίας. Τα πυρά πολλών χωρών για τις δυσλειτουργίες του ΝΑΤΟ συγκέντρωσε η Τουρκία, η οποία κατηγορήθηκε για υπονόμευση της συνοχής της Συμμαχίας. Πρόκειται για μέγιστη υποκρισία. Η  Τουρκία είναι απλά το άλλοθι γιατί η καθήλωση του ΝΑΤΟ και η υπονόμευσή του από τον Τραμπ της παρείχε ζωτικό πολιτικό χώρο για να εφαρμόσει τα επιθετικά της δόγματα. Ο Πομπέο  στην θεατρική επίθεσή του κατά της Άγκυρας, στην πρόσφατη σύνοδο υπουργών, απλά έστειλε μήνυμα στο Στέιτ Ντηπάρτμεντ και τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο ότι έχει κληρονομήσει μια καθηλωμένη συμμαχία και ένα πρόβλημα που λέγεται Τουρκία. Ο Τραμπ , με τη δολοφονία του Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα άφησε μια βαριά εκκρεμότητα στον Μπάιντεν πριν ο νικητής των εκλογών ορκιστεί. Την διαχείριση του Ιράν.

Ακανθώδη προβλήματα

Δύο ακανθώδη διεθνή προβλήματα, η Τουρκία το Ιράν είναι στην γειτονιά της Ελλάδας. Γιατί αν μιλήσουμε για τις ευρωατλαντικές σχέσεις, την Ρωσία και την Μεσόγειο, τα πράγματα γίνονται σκούρα. Η διεθνής ατζέντα βαραίνει και οι πλάτες της Γερμανίας είναι πολύ αδύναμες για να σηκώσουν μεγάλα διπλωματικά βάρη. Το κείμενο για τις ευρωατλαντικές σχέσεις που έχει ετοιμάσει η Κομισιόν είναι η έντυπη πρόταση για ένα νέο δόγμα.  Όλος αυτός ο μεταρρυθμιστικός οργασμός στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ φέρνουν την Ελλάδα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος ως γεωπολιτική αξία, αλλά όχι την κυβέρνησή της που είναι δεδομένη, πράγμα επικίνδυνο πλέον
Ως προς την Τουρκία διαδραματίζεται ένα σκληρό παρασκηνιακό παιχνίδι τεραστίων  διαστάσεων. Το ΝΑΤΟ είναι καθηλωμένο γιατί η φυσική ηγεσία των ΗΠΑ αποστασιοποιήθηκε και το άφησε επί τέσσερα χρόνια στην τύχη του. Και άρχισε να μαραζώνει . Νέες ιδέες δεν εμφανίζονται εδώ και χρόνια στον ορίζοντα. Η μεγαλύτερη συμμαχία του δυτικού κόσμου κλονίζεται εξαιτίας εσωτερικών αντιφάσεων , αλλά και γιατί κανένας εξωτερικός εχθρός, η Ρωσία μέχρι τώρα δεν την απειλεί, έτσι έχει εκφυλιστεί σε διάφορα γρανάζια μηχανισμών.
 Σε κανένα διεθνές ζήτημα δεν άφησε την σφραγίδα του αυτά τα χρόνια και ο ανεκδιήγητος Στόλτενμπεργκ υπερηφανεύεται για την απευθείας γραμμή των υπουργών άμυνας της Ελλάδας και της Τουρκίας την οποία αποκαλεί μηχανισμό για την αποφυγή σύγκρουσης. Τέτοιο ξεπεσμό το ΝΑΤΟ δεν έχει ξαναζήσει.
           

Η γραμμή Βρυξέλλες -Ουάσιγκτον

Αυτό που ενδιαφέρει το ΝΑΤΟ και την ΕΕ είναι να εγκατασταθεί μια δική τους απευθείας γραμμή για να καλύψει κενά τεσσάρων ετών. Η Τουρκία είναι παράγοντας που απασχολεί και τους δύο οργανισμούς. Ή Άγκυρα από την πλευρά της , καταλαβαίνει ότι είναι η στιγμή να κάνει την δυτική στροφή για να συνδιαμορφώσει τα νέα δόγματα του δυτικού κόσμου και να αποκτήσει τεράστια επιρροή .  Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει ζητήσει από τις Βρυξέλλες, κυρίως το Βερολίνο να υπάρξει ένα μορατόριουμ δύο μηνών με την Τουρκία, ώστε να ξαναρχίσουν οι διερευνητικές συνομιλίες Είναι προφανές ότι το τέλος του διμήνου συμπίπτει με την ανάληψη των καθηκόντων του Μπάιντεν και η Αθήνα περιμένει ότι ως δια μαγείας η Τουρκία θα αλλάξει στάση. Πρόκειται για παραίσθηση. Η Άγκυρα ήδη πλασάρεται ως μεγάλη χώρα του ΝΑΤΟ και στέλνει το μήνυμα και στην Συμμαχία και την ΕΕ και την Ουάσιγκτον ότι είναι έτοιμη για ένα Νew Deal, ώστε να καταφέρει να θεσμοθετήσει τον σημερινό τυχοδιωκτικό της ρόλο στην περιοχή. Όχι ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έχουν πρόβλημα με τα τυχοδιωκτικά κράτη, αρκεί να στοιχίζονται με την πολιτική τους και να μην έχουν αυτόνομη δράση. Εκεί είναι το σημείο συμφωνίας ή σύγκρουσης με την Τουρκία και αυτό θα φανεί σύντομα. Σε αυτό το σκηνικό η Ελλάδα είναι παθητικός δέκτης . Δεν έχει παρουσιάσει ούτε μια παράγραφο για το πώς βλέπει τον δικό της ρόλο στην περιοχή και αρκείται σε παρακλήσεις .
           

Περιφερειακός χωροφύλακας

Η Άγκυρα θέλει να αναλάβει ρόλο χωροφύλακα στην περιοχή, μαζί με το Ισραήλ, δεν έχει πρόβλημα , αρκεί να έχει επιρροή και λόγο. Στο πλαίσιο αυτό θα απαιτήσει να αφεθεί να λύσει με  τρόπο που την συμφέρει τα προβλήματά της με την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία. Ως προς το Κυπριακό δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα επιμείνει  μέχρι τέλους στην διχοτόμηση. Θα προσποιηθεί κάποια στιγμή ότι θα υποχωρήσει και θα απαιτήσει τεράστια ανταλλάγματα εις βάρος της Λευκωσίας, όπως π.χ. να παραμείνει το καθεστώς εγγυήσεων, κοινή διαχείριση ΑΟΖ και προς την Ελλάδα  θέλει μια σκληρή, ετεροβαρή συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας με ανοιχτά τα ζητήματα των νησιών. Η Τουρκία είναι βέβαιο ότι θα συμβάλλει στον διάλογο εντός του ΝΑΤΟ και θα εκφράσει την ετοιμότητά της να διαθέσει τις Ένοπλες Δυνάμεις της στην υπηρεσία της Συμμαχίας και των ΗΠΑ για να αναλάβει τον ρόλο του περιφερειακού χωροφύλακα. Στο πλαίσιο αυτό θα επιδιώξει να αναδιαμορφώσει τις συμμαχίες της, να απομονώσει τα τριμερή σχήματα της Ελλάδας με την Κύπρο ,  το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και την Αίγυπτο, όπως και τον αγωγό ΕastMed  και να τα υποκαταστήσει με την δική της συμμετοχή.  
       

Η νέα  ψυχροπολεμική σκακιέρα

Οι ΗΠΑ θέλουν στηρίγματα στην Ευρώπη , την Μέση Ανατολή, την Μεσόγειο και τον Καύκασο, ώστε ακόμη και αν αποδυναμώσουν την παρουσία τους να έχουν μια ισχυρή διάδοχη κατάσταση. Η Τουρκία προσφέρεται, αλλά αυτό είναι μόνο μια παράμετρος γιατί στις ΗΠΑ υπάρχουν δυνάμεις που θέλουν μια νέα σχέση με την Τουρκία που συμπυκνώνεται στο δίλημμα, ή μαζί μας ή αντίπαλος. Ο Ερντογάν δεν έχει πλέον περιθώρια να εκβιάζει την Ουάσιγκτον,  ούτε να κάνει μεγάλα παιχνίδια όσο υπάρχει η εκκρεμότητα στην αμερικανική δικαιοσύνη του τραπεζικού σκανδάλου που εμπλέκει τον ίδιο και την οικογένειά του . Η διπλωματία των γαμπρών κατέρρευσε, ο Κούσνερ και ο Αλμπαιράκ περνούν δύσκολες ώρες και ο Μπάιντεν δεν συμπαθεί ιδιαίτερα τον Τούρκο πρόεδρο.
Σε πρώτο στάδιο θα επιδιωχθεί εκ μέρους της Άγκυρας μια ισορροπία. Σε δεύτερο θα εντάξουν τη νέα ισορροπία, αν υπάρξει, σε ένα ευρύτερο παιχνίδι στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.

           
Σχεδόν ταυτόχρονα είδα το φως της δημοσιότητας δύο έγγραφα. Το πρώτο είναι η έκθεση  «ΝΑΤΟ 2030»,  που επιχειρεί να παρουσιάσει τους νέους προσανατολισμούς της Συμμαχίας. Η Ρωσία θα παραμείνει αντίπαλος  για τα επόμενα χρόνια, ενώ ζητά να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην Κίνα, την Ασία γενικότερα. Η εν λόγω έκθεση περιέχει 138 προτάσεις για τη μεταρρύθμιση του ΝΑΤΟ. Όπως διέρρευσε στα διεθνή ΜΜΕ «η Κίνα δεν είναι πλέον ο καλοήθης εμπορικός εταίρος που η Δύση περίμενε, αλλά είναι η αυξανόμενη δύναμη του αιώνα και το ΝΑΤΟ πρέπει να προσαρμοστεί ανάλογα», δήλωσε ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ στο Reuters.Το σχέδιο καλεί επίσης το ΝΑΤΟ να επικεντρωθεί στην αποτροπή της Κίνας στο διάστημα.
Ήδη όμως έχει αρχίσει  και η σχετική προπαγάνδα. Ο Στόλντεμπεργκ  είπε ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να εργαστεί για να αντιμετωπίσει την Κίνα, τονίζοντας ότι η εν λόγω χώρα θέτει «σημαντικές προκλήσεις για την ασφάλειά μας». Πρόσθεσε ότι «Η Κίνα επενδύει μαζικά σε νέα όπλα. Πλησιάζει σε εμάς, από την Αρκτική έως την Αφρική , ενώ δεν μοιράζεται τις αξίες μας και προσπαθεί να εκφοβίσει άλλες χώρες »..
Η συσπείρωση εν μέσω γενικευμένης κρίσης και παρακμής του δυτικού κόσμου είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με χαρακτηριστικά ψυχρού πολέμου. Μια εξέλιξη που αν επιβεβαιωθεί θα είναι υψηλού ρίσκου για τον πλανήτη. Γιατί αν όλα αυτά συμπυκνωθούν σε ένα νέο δόγμα ΕΕ-ΝΑΤΟ, αυτό θα προκαλέσει την αντίδραση Ρωσίας –Κίνας που θα συνάψουν την μεγαλύτερη και πιο ισχυρή συμμαχία στην ιστορία .  Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει επίσης να αντιμετωπίσει το Πεκίνο  το οποίο έχει εισβάλλει στην ευρωπαική οικονομία δυναμικά και ήδη έχει αναβαθμίσει την πίεση προς τα κράτη μέλη να μην πωλούν στρατηγικής σημασίας υποδομές στους κινέζους, αλλά ο μεγαλύτερος εταίρος της Κίνας είναι η Γερμανία.  Αλλά αν γίνουν πράξη όσα θέλει ο Μπάιντεν και μια ισχυρή ελίτ στις ΗΠΑ, η Ευρώπη μάλλον δεν θα μπορεί εύκολα να στοιχηθεί Μύλος….

Η διατλαντική ατζέντα θα συζητηθεί στην σύνοδο κορυφής 10-11 Δεκεμβρίου. Το παιχνίδι μεγαλώνει , η ελληνική κυβέρνηση ως ομάδα χαμηλών προσδοκιών είναι σε κατάσταση αναμονής και απλά καλλιεργεί την προσδοκία ότι κάτι θα πάρει , ότι της δώσουν δηλαδή οι μεγάλοι σύμμαχοι. Η Αθήνα πρέπει να πάει στην σύνοδο με δικό της οδικο χάρτη ως προς την Τουρκία και με προτάσεις για τον διπλωματικό και γεωπολιτικό καταμερισμό της περιοχής καταθέτοντας πρόταση για ένα συλλογικό σύστημα ασφάλειας με την συμμετοχή και της Ρωσίας και της Κίνας στην Μεσόγειο, τουλάχιστον...