του Σπύρου Σουρμελίδη


«Το νερό είναι δημόσιο αγαθό, ανθρώπινο δικαίωμα και δεν μπορεί να μπει στη διαδικασία της πώλησης» είπε ο Αλέξης Τσίπρας, τονίζοντας ότι η πρόθεση της κυβέρνησης της ΝΔ είναι να δώσει το νερό στους ιδιώτες.
Η υπόθεση «νερό» είναι μια καλή ευκαιρία και ένα καλό παράδειγμα,  για την Αριστερά γενικότερα και για τον ΣΥΡΙΖΑ ειδικότερα,  να ξεκαθαρίσει τη θέση του για τα δημόσια αγαθά, το κοινωνικό κράτος και το κράτος. Είναι μια ευκαιρία να αποσαφηνίσει τις θέσεις του και στο εσωτερικό του, ώστε να προχωρήσει σε καθαρές κουβέντες προς τους πολίτες. Έναντι των συνεργαζόμενων  δυνάμεων δεξιάς και κεντροδεξιάς, (κυβέρνηση Μητσοτάκη) που δεν κρύβουν τις προθέσεις τους για ένα ξεκαθάρισμα στο κράτος και την διάλυση του κοινωνικού κράτους.  



Το νερό (η λίμνη, το ποτάμι, η θάλασσα) είναι κλασσικό δημόσιο αγαθό, όπως ο αέρας ή το δάσος. Όμως η Υγεία ή η Παιδεία, η Πρόνοια, η συγκοινωνία, ή η ενέργεια,  ΔΕΝ είναι. Είναι δημοσίως παρεχόμενα αγαθά, είναι αγαθά που μια κοινωνία συμφωνεί (ή μπορεί και όχι) ότι πρέπει να παρέχονται δημοσίως γιατί αυτό επιφέρει μεγαλύτερο όφελος στην κοινωνία.  Όσο και αν φαίνεται σαν  πολυτέλεια, το ξεκαθάρισμα των εννοιών, είναι σημαντικό και για να ξέρουμε τι κάνουμε και γιατί οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους. Και είναι αυτό που θα κάνει διακριτή τη θέση της Αριστεράς από την νεοφιλελεύθερη αντίληψη που κανείς δεν επιδιώκει να κρύψει στις μέρες μας.

Τα παρεξηγημένα αγαθά

Ναι, τα δημοσίως παρεχόμενα αγαθά έχουν κόστος. Που σημαίνει φορολογία, ασφαλιστικές εισφορές ή μερική συμμετοχή ή και ένα εισιτήριο. Τα δημοσίως παρεχόμενα αγαθά κάνουν και κάτι ακόμα: μερική αναδιανομή πλούτου. Πληρώνουν και οι πλουσιότεροι ή και αυτοί που δεν κάνουν χρήση του αγαθού, ένα κόστος για να έχουν το αγαθό και οι φτωχότεροι. Μένει στην κάθε χώρα να αποφασίσουν κάθε φορά οι κοινωνίες, ποια και σε τι εύρος, θα προσφέρουν δημοσίως ορισμένα αγαθά. Η ανάλυση-εξήγηση όσο και αν είναι πολύ δύσκολη, πρέπει να γίνει όσο το δυνατόν εντονότερα, για να φανεί η διαφορά όπως φυσικά και το όφελος για την συνοχή της κοινωνίας, για την καλύτερη ανάπτυξη της.
Είναι άλλωστε τα δημοσίως παρεχόμενα αγαθά  το έδαφος πάνω στο οποίο δίνεται μια μεγάλη μάχη μεταξύ αριστερών και δεξιών. Μόνο που στην Ελλάδα, η μάχη δόθηκε και δίνεται για λάθος πράγμα και λάθος ρόλους. Κρατιστές στη χώρα μας ήταν και είναι ΟΛΟΙ, δεξιοί, σοσιαλιστές και αριστεροί. Υποστήριζαν και υποστηρίζουν δε όλοι, ένα «λάθος» κράτος. Το πελατειακό κράτος που έκλεβε τον εαυτό του, μοιράζοντας πλούτο τελικώς σε λίγους και φέρνοντας την χρεοκοπία για όλους.  Που δεν ήταν υπέρ των πολλών,ούτε υπέρ των κανόνων που στηρίζουν την ελεύθερη οικονομία.

Το πελατειακό κράτος

Η ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ των δημοσίως παρεχομένων αγαθών και το ΟΦΕΛΟΣ που επιφέρουν, είναι  εξίσου σημαντικό κομμάτι της συζήτησης για τα δημόσια αγαθά και το κοινωνικό κράτος.
Ειδικά στην Ελλάδα, η διαχείριση (άρα κόστος) του  κοινωνικού κράτους, είναι το έδαφος πάνω στο οποίο η κοινωνία έχει αντιπαρατεθεί, οι απόψεις έχουν αλλάξει, η πολιτική συζήτηση έχει εκτραπεί. Η αντιπαράθεση  (κοινωνική και πολιτική) είναι υποκριτική και δίνεται για λάθος πράγματα. Η αληθινή συζήτηση σκεπάστηκε από την χρεοκοπία, από τα σκάνδαλα και κάτω από κραυγές «φέρτε πίσω τα κλεμμένα», «κλέφτες», «ψεύτες» κλπ, κλπ.
Κρατιστές στην Ελλάδα ήταν πρώτα οι δεξιοί και μάλιστα σκληροί κρατιστές.  Το κράτος μετά τον Πόλεμο (εκτός των θεμάτων δημοκρατίας, ελευθεριών κα)  ήταν όχημα και για διανομή πλούτου σε μερικούς, και για την διατήρηση της εξουσίας. Ένα κράτος που δεν αγάπησε ούτε τους κανόνες, ούτε την πραγματική ανάπτυξη. Το κουτσό αυτό άλογο, έμεινε κουτσό και μετά την χούντα, με τις επιλογές και του Κωνσταντίνου Καραμανλή  (που συνέχισε το μοντέλο οικονομίας που ήξερε και πριν την χούντα) αλλά και του Ανδρέα Παπανδρέου στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Παρα την διαφορά  αντίληψης μεταξύ Καραμανλή και Παπανδρέου, το μοντέλο ανάπτυξης δεν άλλαξε. Πρώτον γιατί οι κανόνες ήταν σαθροί, ευάλωτοι και αμφιλεγόμενοι, αλλά και γιατί το μόνο που άλλαξε ήταν το μείγμα των διαχειριστών (έγιναν περισσότεροι και πιο…γενναιόδωροι, άρα πιο δημοφιλείς)  και ο όγκος της διανομής (που έγινε μεγαλύτερος άρα προτιμότερος).

Ο Μίδας

Αυτή η πορεία δημιούργησε ένα πελατειακό κράτος και ένα σπάταλο και μερικώς αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος. Όταν δε, εμφανίστηκαν  τα ευρωπαϊκά λεφτά, οι ΔΕΚΟ έγιναν ο Μίδας. Όποιον άγγιζαν γινότανε πλούσιος και όποιον προσελάμβαναν,  ευτυχισμένος για πάντα.
Τα δημοσίως παρεχόμενα αγαθά παρουσιάστηκαν σαν δημόσια αγαθά, περίπου σαν θεόσταλτα. Τα οποία  δικαιούνται όλοι, χωρίς κόστος, χωρίς έλεγχο, χωρίς διαχείριση, χωρίς διάκριση.
Το σοσιαλιστικό «έγκλημα» ήταν ότι έδωσε σ αυτόν το μύθο , πολιτική, ιδεολογική και συναισθηματική κάλυψη. Στην καθημερινότητα όμως γινότανε πλιάτσικο δημόσιου χρήματος επί τρεις περίπου δεκαετίες και επί όλων των κυβερνήσεων. Ο δε πολίτης στεκότανε στην ουρά, έδινε φακελάκι, λάδωνε για τα αυτονόητα. Το λαμόγιο μεσουράνησε. Και επειδή  το πλιάτσικο γινότανε και στο κεντρικό κράτος, ο δανεισμός ανέβαινε και για το κράτος και για τους ιδιώτες.

Οι αντιφάσεις

Όταν ο Μίδας (που ήταν φούσκα) έσκασε όλοι μίσησαν το κράτος, ακόμα και το κοινωνικό κράτος, ακόμα και τα δημόσια αγαθά. Πως να ξεχάσουν και την την ουρά και το λάδωμα.
Δυστυχώς η Αριστερά –που δεν έλεγχε, δεν αποφάσιζε, δεν καθόριζε την μοιρασιά-   αποδέχθηκε το ιδεολογικό περίβλημα, ενός λάθος κράτους. Που δεν ωφέλησε τους πολλούς, την διανομή πλούτου, την πρόοδο της χώρας.
Και ενώ μιλούσε για το πελατειακό κράτος, ενώ το κατήγγειλε, μόλις φαινότανε ότι κάτι πάει να αγγιχτεί από το συγκεκριμένο κράτος, ήταν και η Αριστερά απέναντι. Στο όνομα της εργασίας και των δημόσιων αγαθών.   
Το ακόμα πιο τρελό ήταν ότι η Δεξιά και η κεντροδεξιά (ΝΔ, εκσυγχρονιστές)  , κατηγορούσαν τους πάντες για κρατιστές και την Ελλάδα για το  …τελευταίο σοβιετικό κράτος στην Ευρώπη. Φώναζαν  δηλαδή οι πρωτομάστορες και διαχειριστές, αυτοί που έφτιαξαν, συντήρησαν και διόγκωσαν το συγκεκριμένο  κράτος. Αυτοί που αύξησαν  τα ελλείμματά και το χρέος. Και μόνο υπό το βάρος της διαφαινόμενης κρίσης και των ευρωπαϊκών πιέσεων, μείωσαν λίγο-λίγο το κοινωνικό κράτος,  και το κράτος. Για να τα κτυπήσει και τα δυο βαριά η χρεοκοπία. 

Το ξεκαθάρισμα


Σήμερα, μετά από μια χρεοκοπία και μια υπερδεκαετή οικονομική και κοινωνική κρίση, με την ευκαιρία του κορωναϊού, γίνεται προσπάθεια για ένα ξεκαθάρισμα. Με ατέλειωτη προπαγάνδα,  πρακτικά και ουσιαστικά το ξεκαθάρισμα επιδιώκουν να το κάνουν συνεργαζόμενες δυνάμεις δεξιάς και κεντροδεξιάς.  Πατώντας ουσιαστικά πάνω στην δυσαρέσκεια της κοινωνίας λόγω της καταστροφής, αξιοποιώντας όλα τα λάθος στερεότυπα για το λάθος πράγμα (δημόσια αγαθά, κλέφτες, κράτος που βάζει μόνο φόρους και πληρώνει τεμπέληδες) , επιδιώκεται δήθεν μια ανάπτυξη με φουλ ιδιωτικοποίηση, διάλυση «του σπάταλου και αναποτελεσματικού κοινωνικού κράτους», αλλά και αλλαγή του τρόπου της μοιρασιάς.
Το κάνουν τώρα που το κράτος έχει ξεπουπουλιαστεί από την χρεοκοπία και από τις λειτουργικές υποχρεωτικές αλλαγές (μνημόνια).
Υπάρχει μια υποτίθεται σαφής διακήρυξη για ένα άλλο κράτος. Μόνο που την ίδια ώρα πέφτουν βροχή οι απευθείας αναθέσεις, οι διορισμοί μετακλητών, οι αυξήσεις μισθών κρατικών λειτουργών. Σύντομα η προπαγάνδα δεν θα φτάνει. Το σπουδαιότερο. Μιλάνε για κοινωνικό κράτος αλλά στη βάση της ιδιωτικής συμμετοχής και για δημοσίως (;) παρεχόμενα αγαθά αλλά μέσω ιδιωτών.
Όμως το σημαντικότερο πρόβλημα είναι πως ολ αυτά συμβαίνουν στην αρχή μιας νέας ιδιόμορφης κρίσης, λόγω πανδημίας. Ο ρόλος των δημοσίως παρεχομένων αγαθών (π.χ. στην υγεία) αυξάνεται και πάλι. Η δε παγκοσμιοποίηση πιέζει τα δυτικά κράτη για αλλαγές ώστε να διατηρηθεί το κοινωνικό κράτος. Δημοσίως παρεχόμενα αγαθά (υγεία, συγκοινωνία) επιστρέφουν στα κράτη (Νορβηγία, Σουηδία κα) ενώ και αγαθά όπως το πόσιμο αστικό νερό (π.χ. Γαλλία).  Δυστυχώς και οι προνοιακές πολιτικές μεγεθύνονται.

Οι καλοί λογαριασμοί εκ του μηδενός


Είναι λοιπόν η ώρα και για την Αριστερά να μιλήσει για το κοινωνικό κράτος και τα δημοσίως παρεχόμενα αγαθά εκ του μηδενός. Εγκαταλείποντας τα στερεότυπα των προηγούμενων δεκαετιών για το λάθος κράτος και το κουτσό  κοινωνικό κράτος.
Ποια αγαθά   θα παρέχονται δημοσίως από την κυβέρνηση της Αριστεράς; Με τι κόστος; Με ποιο όφελος; Με τι εγγυήσεις και πρότυπα διαχείρισης; Με ποια αξιολόγηση  διοικητών και εργαζομένων;
Με ποια συνεισφορά στην ανάπτυξη;
Χωρίς ιδεολογήματα και με ένα «προϋπολογισμό» ανταπόδοσης στην κοινωνία και στην οικονομία. 
Αυτό μπορεί να είναι η βάση μιας νέας κοινωνικής συμφωνίας η οποία θα είναι διακριτή από την συμφωνία που υποστηρίζει η νεοφιλελεύθερη άποψη των συνασπισμένων δεξιών και κεντροδεξιών.
Οι καλοί λογαριασμοί υποτίθεται ότι πάντα χρειάζονται. Τώρα όμως  δεν φαίνεται να υπάρχουν πολλά περιθώρια για άλλους, πέρα απ αυτούς.

 


Απόψεις

Ειδικού Συνεργάτη Η συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ-Τουρκίας συνοδεύτηκε με εκτενείς συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων των δύο χωρών, σχετικά με την Ουκρανία, τη Γάζα, τη Συρία και το Νότιο Καύκασο. Σύμφωνα με τον τουρκικό... πλήρες κείμενο
Άρης Χατζηστεφάνου Το να είσαι υπεύθυνος ειδικού τμήματος του FBI για την πάταξη της αναρχίας στις ΗΠΑ ακούγεται σαν τη μεγαλύτερη αργομισθία στην Ιστορία. Παρ' όλα αυτά, το ομοσπονδιακό γραφείο ερευνών έχει αυξήσει τους... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Πάντα υπήρχαν οι πρόθυμοι στην πολιτική να συμπορευθούν ακόμη και με την πιο σκοτεινή πλευρά της εκκλησίας, όπως πάντα υπήρχαν οι οπαδοί της κοσμικότητας, ανεξάρτητα από κόμματα και ιδεολογικές τάσεις.... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Η καταθλιπτική εικόνα της τεράστιας αίθουσας του Ταε Κβο Ντο όπου διεξάγεται το 4ο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ αποτυπώνει και τον εκφυλισμό του κόμματος αυτού. Άδεια αίθουσα, γεμάτοι διάδρομοι , δρόμοι και παράδρομοι,... πλήρες κείμενο
Του Στράτου ΒαλτινούΟ Αλεξέϊ Ναβάλνι πέθανε σε μια φυλακή της Αρκτικής, θύμα ενός δικτάτορα που δεν ανέχεται την κριτική και την αμφισβήτηση. Τυραννικά καθεστώτα που στηρίζονται από τη Δύση εξοντώνουν χιλιάδες. Είναι ο... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Ο Αλέκος Φλαμπουράρης δεν είναι ο οποιοσδήποτε. Είναι ο εκσκαφέας του κομματικού υπεδάφους και ιδανικός στη δημιουργία μηχανισμών. Η αποχώρησή του από την Πολιτική Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ μετά από λεκτικό... πλήρες κείμενο