του Σωτήρη Σιδέρη

Τη Δευτέρα 9 Μαρτίου ο πρόεδρος Ερντογάν επισκέπτεται τις Βρυξέλλες για να συζητήσει το μεταναστευτικό –προσφυγικό πρόβλημα.  Αν ο στόχος είναι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση η πρωτοβουλία είναι καλοδεχούμενη. Όπως όμως έχουμε επισημάνει πολλές φορές, τα πράγματα δεν είναι ποτέ όπως δείχνουν. Η Μέρκελ και ο Ερντογάν, η Γερμανία και η Τουρκία, έχουν ανοίξει το βιβλίο μιας νέας μεγάλης διαπραγμάτευσης και αυτό αφορά φυσικά την Ελλάδα, αλλά και όλη την Ευρώπη.  Η Άγκυρα ήταν βέβαιη ότι η πίεση που θα ασκούσε στην Ελλάδα θα έφθανε στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο. Πίσω από τις αβρότητες και τον λυρικό μερικές φορές τόνο υπέρ της Αθήνας, ήδη ετοιμάζονταν για το επόμενο βήμα. Με απλά λόγια και η Τουρκία και η Γερμανία, για διαφορετικούς λόγους η κάθε μια ,  θέλουν πρώτα ομαλοποίηση της κατάστασης και μετά μια επανεκκίνηση, ίσως και σε νέα βάση.

Γιατί αυτό που επιδιώκει η Τουρκία και καίγεται μάλιστα είναι βοήθεια σε πολλά επίπεδα. Στην Συρία, στο προσφυγικό, στην οικονομία της που παραπαίει, στην Λιβύη, στην ενταξιακή της προοπτική. Η Γερμανία και η ΕΕ μπορεί να συνδράμει μόνο σε ορισμένα από αυτά τα ζητήματα. Η Ελλάδα όμως φλέγεται από ενδιαφέρον για κάθε λέξη που θα ακουστεί. Για όλους αυτούς τους λόγους, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να είναι παρούσα σε κάθε συζήτηση, να διαμορφώσει και η ίδια προτάσεις, να παρεμβαίνει και να εγκρίνει ή να απορρίπτει. Κύριος στόχος της Αθήνας πρέπει να είναι η διασφάλιση των ελληνικών συμφερόντων και όχι απλά να καταστεί παρακολούθημα των πολιτικών που συμφέρουν την Γερμανία και την Τουρκία, αλλά και άλλες χώρες της ΕΕ.
           

Η τελωνειακή ένωση

Ενόψει λοιπόν της αναζωπύρωσης του διπλωματικού ενδιαφέροντος, η Τουρκία θα εκμεταλλευθεί την ευκαιρία να βάλει πλήθος θεμάτων στο τραπέζι. Ήδη έχει κινητοποιήσει τις διπλωματικές της αποστολές σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να συντάξουν έναν πλήρη κατάλογο αιτημάτων και  κάθε πρέσβης να τον παρουσιάσει στην κυβέρνηση κάθε κράτους –μέλους ώστε να προετοιμάσει το έδαφος υπέρ των θέσεών της.
 Πίσω από την πρότασή της να αύξηση των χρημάτων που παίρνει ως βοήθεια για το μεταναστευτικό, θέμα για το οποίο η Άγκυρα έχει απόλυτο δίκιο, ο Ερντογάν θα ζητήσει  επανέναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και ξεπάγωμα των πέντε κεφαλαίων που έχει παγώσει η Κυπριακή Δημοκρατία και ενός ακόμη που έχει παγώσει η Γαλλία. Θα ζητήσει επίσης την κατάργηση της  βίζας για τους Τούρκους που ταξιδεύουν στην Ευρώπη. Φυσικά θα ζητήσει στήριξη  και για τους τυχοδιωκτισμούς της στην Συρία και την Λιβύη.

Στόχος της Τουρκίας , αλλά και αρκετών ευρωπαικών χωρών είναι η Τελωνειακή Ένωση να εξελιχθεί σε μια αναβαθμισμένη Ειδική Σχέση. Η Τουρκία επιδιώκει μέσω αυτής της Ειδικής Σχέσης να έχει πολλά από τα δικαιώματα ενός πλήρους μέλους, αλλά όχι και τις υποχρεώσεις με έμφαση στα θέματα ασφάλειας και οικονομίας. Μεταξύ άλλων επιδιώκει να ισχύσει και η ελεύθερη εγκατάσταση Τούρκων  στις χώρες της ΕΕ κάτι που αποκλείεται να δεχθεί η ΕΕ. Ωστόσο το θέμα τέθηκε και στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό στο Κρανς Μοντανά με τον πρόεδρο Αναστασιάδη να αφήνει ανοιχτό τέτοιο ενδεχόμενο, στάση απαράδεκτη.
Ας σημειωθεί ότι η Ειδική Σχέση μέσω μιας αναβαθμισμένης Τελωνειακής Ένωσης βολεύει και την Αγγλία που θα επιδιώξει και η ίδια μια τέτοια σχέση. Υπενθυμίζεται επίσης ότι στο πλαίσιο της υφιστάμενης Τελωνειακής Ένωσης Τουρκίας –ΕΕ η Άγκυρα είχε την υποχρέωση από το 2005 να ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμια στην Κυπριακή Δημοκρατία , ουσιαστικά να την αναγνωρίσει, διαφορετικά δεν θα άρχιζε ενταξιακές διαπραγματεύσεις.  Ωστόσο με μια παροιμιώδη για την διπλωματική ιστορία της χώρας ενδοτική στάση του Κώστα Καραμανλή το 2005, απάλλαξε την Τουρκία από την υποχρέωση αυτή και ενέκρινε την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων , χωρίς κανένα απολύτως αντάλλαγμα. 
 
 Σημειώνεται επίσης,  ότι  σχετικά με  την κατάργηση της βίζας που ζητά η Τουρκία ,  η Ε.Ε. έθεσε  από το 2016 στο πλαίσιο της συμφωνίας για το μεταναστευτικό,  έναν οδικό χάρτη προς την  Άγκυρα,  ο οποίος περιλαμβάνει 72 όρους που όφειλε η Τουρκία να εκπληρώσει , αλλά  δεν έχουν ακόμη εκπληρωθεί.  Φυσικά το τελευταίο διάστημα με την προώθηση χιλιάδων ανθρώπων στα ελληνοτουρκικά σύνορα , η Τουρκία παραβιάζει κατάφωρα την συμφωνία του 2016 χωρίς μέχρι τώρα καμία συνέπεια.

Πέραν αυτών η ΕΕ δίνει την εντύπωση ενός εξαιρετικά ευάλωτου σε πιέσεις οργανισμού και καλεί τον Ερντογάν για να συζητήσει εφ όλης της ύλης. Ωστόσο υπάρχει τεράστια απόσταση από τις προθέσεις Γερμανίας –Βρυξελλών και πολλών κυβερνήσεων που διαπνέονται από αντιτουρκικά αισθήματα και δεν θέλουν καμία ουσιαστική συζήτηση με την Άγκυρα εμμένοντας σχεδόν εμμονικά στην φύλαξη των συνόρων από την Ελλάδα που δεν είναι η λύση στο πρόβλημα.

Η Ελλάδα

Σε αυτή την μεγάλη όπως εξελίσσεται διαπραγμάτευση η Ελλάδα είναι και πάλι ανέτοιμη. Η συζήτηση του μεταναστευτικού- προσφυγικού  με στόχο μια νέα συμφωνία πρέπει να συμπεριλάβει θέσεις της Αθήνας, ώστε να μην εξαρτάται κάθε φορά από τις διαθέσεις της Άγκυρας. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να καταθέσει δικές της προτάσεις για ταυτόχρονη αναθεώρηση του Δουβλίνου σε συνδυασμό με μια νέα συμφωνία. Δηλαδή η Αθήνα να διαπραγματευθεί σκληρά και με την Τουρκία και με την ΕΕ, κυρίως με τις Βρυξέλλες.
 Η ΕΕ , αλλά και η Ελλάδα δεν πρέπει να δώσουν στην Τουρκία τα κλειδιά του μεταναστευτικού και να εκβιάζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα . Υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες για να πιεστεί η Τουρκία που βρίσκεται σε δύσκολη θέση και αυτές οι δικλείδες πρέπει να αποτυπωθούν στη νέα συμφωνία.
Ταυτόχρονα η Ελλάδα θα πρέπει να περάσει σε μια διπλωματική αντεπίθεση. Βάζοντας την κρίση στην Συρία στο τραπέζι η Τουρκία, θα πρέπει να προκαλέσει την αντίδραση της Ελλάδας και να βάλει τα δικά της ζητήματα, διαφορετικά δεν θα προχωρήσει τίποτα. Με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή η Τουρκία θα συμμορφωθεί με τους κανόνες δικαίου, η Ελλάδα έχει κάνει πολλές παραχωρήσει στο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων , αλλά και στις διμερείς σχέσεις. Η τακτική αυτή αποδείχθηκε σε σημαντικό βαθμό λάθος. Αυτή η τακτική πρέπει να αντιστραφεί. Πρώτα θα συμμορφώνεται η Τουρκία και μετά θα στηρίζει η Ελλάδα. Αν η Τουρκία πάρει την αναβαθμισμένη Τελωνειακή Ένωση , θα γίνει ακόμη πιο επιθετική και πλέον θα αναβαθμιστεί γεωπολιτικά και στην σχέση της με την ΕΕ, πράγμα που οδηγήσει σε μείωση του ρόλου της Ελλάδας. Η Τελωνειακή Ένωση πρέπει να συμπεριλάβει σκληρούς όρους για το Αιγαίο, τις διμερείς σχέσεις γενικότερα, ζητήματα ασφάλειας και καλής γειτονίας, διαφορετικά να μην υπάρξει.
Πέρα λοιπόν από τα προβλήματα της επικαιρότητας στο μεταναστευτικό , η ελληνική κυβέρνηση έχει μπροστά της και μια μεγάλη διπλωματική πρόκληση. Στην οποία οφείλει να ανταποκριθεί. Αν δεν το κάνει, θα επιδεινωθεί η θέση της χώρας στην ΕΕ και θα οξυνθούν τα ήδη μεγάλα προβλήματα.