Εβδομήντα χρόνια μετά την ίδρυση του ΝΑΤΟ, οι συζητήσεις, αλλά και οι αμφισβητήσεις, ακόμα και σε επίπεδο ηγετών, για το μέλλον και το ρόλο του ΝΑΤΟ έχουν εισέλθει σε έναν νέο κύκλο που σφραγίζεται από τις γεωπολιτικές εξελίξεις.



Εντωμεταξύ, η αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400 από την Τουρκία και η εμπλοκή της στις συγκρούσεις σε Συρία και Λιβύη προκαλούν ανησυχία σε Ευρώπη και ΗΠΑ σχετικά με τη δέσμευσή της απέναντι στη Συμμαχία. Από πλευράς της, η Τουρκία εκφράζει την απογοήτευσή της για την έλλειψη στήριξης των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ στη μάχη που δίνει κατά της τρομοκρατίας. Το κλίμα αυτό αποτυπώθηκε σε συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στις 9 Ιανουαρίου στις Βρυξέλλες στα γραφεία του German Marshall Fund of the United States με θέμα «Turkey and NATO: What now, what next?»
Όλη η συλλογιστική του Τούρκου  εκπροσώπου   αναπτύσσεται με τέτοιο τρόπο που αποκρύπτει τις φιλοδοξίες της νέας τουρκικής ηγετικής ελίτ να αναδείξει την Άγκυρα σε περιφερειακή δύναμη , να επεκτείνει την επιρροή της στην περιοχή και να αναθεωρήσει το νομικό καθεστώς, συμπεριλαμβανομένης της Συνθήκης της Λωζάννης.
Είναι προσχηματικά όσα ισχυρίζεται περί απογοήτευσης της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ  και την ΕΕ,  για την στάση τους στο θέμα της τρομοκρατίας όπως αποκαλεί η Τουρκία τους Κούρδους. Ο βασικός σχεδιασμός του Ερντογάν έχει στο επίκεντρό του την επέκταση της Τουρκίας  και όχι τόσο την άμυνά της, καθώς κανείς δεν την απειλεί. Το δικαίωμα των Κούρδων στην αυτοδιάθεση είναι ένα φυσιολογικό αίτημα ενός λαού που δεν έχει πατρίδα. Φυσικά σε άλλες περιπτώσεις, του Κοσόβου, της Βόρειας Μακεδονίας , των Τουρκοκυπρίων κ.α. η Τουρκία ευνόησε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης, αλλά η ίδια θέλει να το απαγορεύσει στους Κούρδους. Και φυσικά η βία και η τρομοκρατία που ασκεί στις περιοχές των Κούρδων είναι καταδικαστική.


 Στερούνται σοβαρότητας επίσης, οι αναφορές του Τούρκου αναλυτή στο δίκαιο της Θάλασσας, που και αυτό το ερμηνεύει με βάση την πολιτική της Τουρκίας και όχι με βάση τις πραγματικές προβλέψεις του διεθνούς δικαίου.
Από την συζήτηση πάντως προκύπτει η αμηχανία που επικρατεί στο ΝΑΤΟ και σε πολλές  πρωτεύουσες, όχι μόνο σχετικά με το μέλλον του ΝΑΤΟ, αλλά και με την Τουρκία.
Θέλει δηλαδή να προσαρμοστεί το ΝΑΤΟ στις εγκληματικές πολιτικές της Τουρκίας και αποκαλεί τρομοκράτες έναν ολόκληρο λαό που θέλει να αποκτήσει την δική του πατρίδα.


 Στο πλαίσιο αυτό οργανώθηκε συζήτηση στα γραφεία του GMF στις Βρυξέλλες με στόχο τον εντοπισμό των βασικών λόγων που προκάλεσαν αυτές τις επικρίσεις, καθώς και των ελλειμμάτων που διαπιστώνονται στη σχέση Τουρκίας - ΝΑΤΟ. 

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ


              
Επειδή η συζήτηση είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, παρουσιάζουμε μια ουσιαστική περίληψή της .

    Λαμβάνοντας τη σκυτάλη μετά τη διαπίστωση της συντονίστριας, Kristine Berzina, συνεργάτιδος του GMF, ότι για να είναι ισχυρό το ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι καλές οι σχέσεις μεταξύ των μελών της, ο Özgür Ünlühisarcikli, Διευθυντής του Γραφείου του GMF στην Άγκυρα, απέδωσε τη στάση της Τουρκίας (σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας) στην απογοήτευσή της από την ΕΕ και τις ΗΠΑ.
Ειδικά όσον αφορά τις ΗΠΑ, η Τουρκία πιστεύει ότι με τις ενέργειές τους υπονομεύουν τα συμφέροντά της στη Μέση Ανατολή. Συγκεκριμένα, η Τουρκία δεν μπορεί να αποσείσει την υποψία ότι οι ΗΠΑ έχουν μακροπρόθεσμο σχέδιο για τη δημιουργία κουρδικού κράτους στη Μέση Ανατολή με αποτέλεσμα να στρέφεται σε άλλες συνεργασίες για να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες της σε θέματα ασφάλειας και για την καλύτερη προάσπιση των συμφερόντων της εν γένει.
    Στο πλαίσιο της επονομαζόμενης status anxiety που διακατέχει την Τουρκία, η στροφή στη Ρωσία (όπως φάνηκε ξεκάθαρα στη Συρία, αλλά και στη Λιβύη) αποτελεί ένα ακόμη δείγμα της ανάδυσης μίας νέας εποχής “συναλλακτικών σχέσεων” (transactional relations) στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, οι οποίες αντικαθιστούν σταδιακά τις στρατηγικές συμμαχίες, υποστήριξε. Αυτό δεν σημαίνει ότι η συνεργασία της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι πλέον στρατηγική, καθώς η Τουρκία δεν διανοείται να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ, αλλά στη δεδομένη συγκυρία εξυπηρετεί τις σκοπιμότητές της. Το ΝΑΤΟ αποτελεί την πρωταρχική στρατηγική σχέση της Τουρκίας, διαβεβαίωσε. Είναι πάντως γεγονός ότι κάθε φορά που οι ΗΠΑ και η ΕΕ δε στηρίζουν την Τουρκία στις επιλογές της, η Ρωσία σπεύδει να καλύψει το κενό, συμπλήρωσε.
    Πέραν αυτού, σε επίπεδο προσώπων, ο Πρόεδρος Erdogan είναι πράγματι πεπεισμένος,  υποστήριξε, ότι οι ΗΠΑ θέλουν να τον απομακρύνουν από την εξουσία. Σε αυτό το επίπεδο, δεν υπάρχει απογοήτευση, αλλά φόβος. Δεν είναι τυχαίο, σημείωσε, ότι η πρώτη παράδοση των S-400 έγινε στις 15 Ιουλίου 2019, ακριβώς στα τρία χρόνια από το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Erdogan. Επρόκειτο για ένα σαφές μήνυμα προς τις ΗΠΑ, εξήγησε.


    Λαμβάνοντας σε κάθε περίπτωση υπ’ όψιν το μέγεθος της ρωσικής οικονομίας (συγκρίσιμη με αυτή της Ισπανίας ή της Ιταλίας), εξέφρασε την άποψη ότι η Ρωσία δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ΕΕ ως οικονομικό εταίρο της Τουρκίας. “Η Ρωσία είναι γίγαντας σε στρατιωτικό επίπεδο, αλλά νάνος στην οικονομία”, είπε.
    Αναφερόμενος δε στην απόφαση του Τούρκου Προέδρου για εμπλοκή της χώρας του στη σύρραξη στη Λιβύη, ο Τούρκος αναλυτής την αποδίδει στην “ενεργή πολιτική περιορισμού της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο” από γειτονικά κράτη, η οποία τον οδήγησε στην αναζήτηση συμμάχου στην περιοχή, με τις επιλογές να είναι ασφαλώς πολύ περιορισμένες με αποτέλεσμα να καταφύγει στη Λιβύη. Καμία από τις δύο χώρες δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, σημείωσε, και υπ’ αυτήν την έννοια δεν δεσμεύονται από αυτήν σε ό,τι αφορά το μνημόνιο που υπέγραψαν. Η Ρωσία βρέθηκε και πάλι στο πλευρό της Τουρκίας, γεγονός για το οποίο ο ίδιος εξέφρασε τον προβληματισμό του στο βαθμό που η Ρωσία αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο μοχλό πίεσης επί της Τουρκίας.
    Επιχειρώντας μία σύγκριση της εμπλοκής της Τουρκίας σε Β. Συρία και Λιβύη, επεσήμανε ότι η τουρκική επιχείρηση στη γείτονά της είχε ξεκάθαρο στίγμα, ήταν πιο απλή για λόγους γεωγραφίας και αφορούσε πράγματι την εθνική της ασφάλεια, εξ ου και η μείζων στήριξη της κοινής γνώμης. Αντίθετα, η εμπλοκή στη Λιβύη είναι περίπλοκη, εμπεριέχει κινδύνους και δεν έχει στήριξη από την κοινή γνώμη. Παρ’ όλα αυτά, και επειδή για την ίδια είναι σημαντική η  συμφωνία που υπέγραψε με τη Λιβύη (δεν έχει κανένα άλλο συμφέρον στη Λιβύη, διαβεβαίωσε), θα κάνει το ελάχιστο για να παραμείνει στην εξουσία ο el-Sarraj,  ο οποίος στην πραγματικότητα “δεν ελέγχει τίποτα άλλο πέρα από το γραφείο του”. Επειδή όμως το minimum που έχει κατά νου η Τουρκία διευρύνεται μέρα με τη μέρα, υπάρχει ο κίνδυνος η Λιβύη να μετατραπεί σε “Βιετνάμ” για την Τουρκία, προειδοποίησε.
    Ερωτηθείς σχετικά με τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, επεσήμανε ότι ένα αγκάθι είναι το Κυπριακό και συγκεκριμένα το γεγονός ότι η Τουρκία, από πλευράς της, πιστεύει ότι το Κυπριακό λύθηκε το 1974 (αν και κανείς δεν θα το παραδεχθεί επισήμως), ενώ η Ελλάδα και η ελληνοκυπριακή πλευρά πιστεύουν ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε τη χρονιά εκείνη. “Πρόκειται για τεράστιο χάσμα σε επίπεδο αντίληψης”, σχολίασε.
    Αυτό που ενοχλεί την Τουρκία είναι ότι Ελλάδα και Δημοκρατία της Κύπρου επιθυμούν να προσεγγίσουν το θέμα της Ανατολικής Μεσογείου σαν να έχει λυθεί το Κυπριακό.
    “Η Τουρκία θα πρέπει να αντιληφθεί ότι ακόμη κι αν δεν υπέγραψε την εν λόγω Σύμβαση, δεν είναι καλό να την αγνοεί εντελώς, ενώ η Ελλάδα, από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να αναγνωρίσει το γεγονός ότι η Τουρκία δε δεσμεύεται από αυτήν”, σημείωσε.
    Μέχρι στιγμής όμως η Ελλάδα και η Δημοκρατία της Κύπρου συμπεριφέρονται με τον αέρα που τους δίνει η ιδιότητα του κ-μ στην ΕΕ, επιμένουν ότι έχουν δίκαιο και απαιτούν από την Τουρκία να αλλάξει τις θέσεις της, υποστήριξε, καθιστώντας, ωστόσο, ξεκάθαρο ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να το πράξει αυτό. Κατά τη γνώμη του, τόσο η Τουρκία όσο και η Ελλάδα θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις μαξιμαλιστικές τους θέσεις και να ξεκινήσουν ρεαλιστικές διαπραγματεύσεις. Αυτό προβλέπεται, άλλωστε, πρόσθεσε, από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Ο ίδιος εκτίμησε ότι άπαξ και εντοπιστούν αξιόλογα κοιτάσματα φυσικού αερίου στις επίμαχες περιοχές, όλοι θα έχουν συμφέρον να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
    Ακόμη και στην μετά-Erdogan εποχή, η κυβέρνηση της οποίας δεν θα διαθέτει απαραίτητα anti-Erdogan στίγμα, μάλλον δεν έχει το όραμα ανάληψης ηθικής ηγεσίας στη Μέση Ανατολή, απέναντι σε μουσουλμάνους και Άραβες. Σε επίπεδο  εξωτερικής πολιτικής θα πρέπει να αναμένεται βελτίωση των σχέσεων με ΗΠΑ και Ισραήλ, μία στροφή στην ΕΕ. “Μην περιμένετε θαύματα, όμως, ίσως μία πιο σταδιακή και αργή αλλαγή”, τόνισε.
                 

  Ο Ιαν Λέσσερ


 

    Από την εισαγωγική τοποθέτηση του Ian Lesser, Αντιπροέδρου και Εκτελεστικού Διευθυντή του GMF Βρυξελλών, συγκρατούμε την παρατήρησή του ότι “σήμερα στην Ουάσινγκτον δεν ακούς πουθενά θετικά λόγια την Τουρκία”. Δεν απέκλεισε την πιθανότητα να επιβληθούν επιπλέον κυρώσεις στην Τουρκία, ενδεχόμενο που θα επιτείνει ακόμη περισσότερο την εκατέρωθεν καχυποψία. “Η αλήθεια είναι ότι δεν εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον”, συνόψισε το επίπεδο των αμερικανικών-τουρκικών σχέσεων. Ο ίδιος εξέφρασε την πεποίθηση ότι η Τουρκία δεν θα εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ και ότι η σχέση Τουρκίας – Ρωσίας δεν θα έχει καλή εξέλιξη.
   
    Την οπτική της Γερμανίας, κυρίως σε ό,τι αφορά την ξαφνική απόφαση των ΗΠΑ για απεμπλοκή τους από τη Συρία, μοιράστηκε ο Jan Techau, Διευθυντής του Europe Program και συνεργάτης του GMF, ο οποίος σημείωσε ότι η Γερμανία ταράχθηκε πολύ από την απόφαση αυτή του Αμερικανού Προέδρου, γεγονός που επέτεινε την καχυποψία της χώρας απέναντί του. Η Γερμανία είναι μάλιστα από τις χώρες της ΕΕ με τα υψηλότερα ποσοστά έλλειψης εμπιστοσύνης απέναντι στον Αμερικανό Πρόεδρο. Ο Donald Trump έφερε μαζί του “αβεβαιότητα σε επίπεδο ασφάλειας”, εκτιμά η Γερμανία, κλονίζοντας την εμπιστοσύνη που η Γερμανία έχει να ανάγκη να νοιώθει απέναντι και εντός του ΝΑΤΟ, δεδομένων μάλιστα των μειωμένων στρατηγικών της φιλοδοξιών. Στο γεγονός ότι η Γερμανία είναι αφοσιωμένη στη Συμμαχία εντοπίζεται ο λόγος που βίωσε τέτοιο σοκ από τις αμερικανικές στρατηγικές επιλογές, εξήγησε. Για τους Γερμανούς, το ΝΑΤΟ αποτελεί “the only show in town”, όπως χαρακτηριστικά είπε.
    Όσον αφορά την Τουρκία, η γερμανική κυβέρνηση πιστεύει, σύμφωνα πάντα με τον Jan Techau, ότι ο Τούρκος Πρόεδρος είναι σε θέση να παρέχει σταθερότητα σε έναν βαθμό κυρίως ως εγγυητής τήρησης της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Η συζήτηση γύρω από τη στρατηγική σημασία της χώρας έχει εξασθενίσει δραματικά, καθώς ο Τούρκος Πρόεδρος είναι στα μάτια πολλών η ίδια η Τουρκία. Όλα περιστρέφονται γύρω από το άτομό του, καθώς είναι ουσιαστικά μονοκράτορας στη χώρα.
    Σύμφωνα, ωστόσο, με δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία, το 58% των πολιτών πιστεύουν ότι η Τουρκία θα πρέπει να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ και μόνο ένα 18% ότι πρέπει να παραμείνει μέλος της. Η συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και η συμβολή της στην ανακοπή των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών είναι για τους Γερμανούς δύο εντελώς διαφορετικά ζητήματα που δεν τέμνονται. Αναφερόμενος στην εν γένει δημοτικότητα της Τουρκίας στη Γερμανία και ειδικά λαμβάνοντας υπ’ όψιν την πολιτική του Τούρκου Προέδρου απέναντι στους Τούρκους που ζουν στη Γερμανία, ο αναλυτής απεφάνθη ότι “δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη”.
   
    Τον λόγο έλαβε στη συνέχεια ο Martin Quencez, Αντιπρόεδρος του Γραφείου GMF στο Παρίσι, ο οποίος διαβεβαίωσε ότι για τη Γαλλία το ΝΑΤΟ είναι αναγκαίο σε επίπεδο συλλογικής  άμυνας και αποτροπής, οι επιλογές, ωστόσο, συγκεκριμένων συμμάχων της εντός της Συμμαχίας και δη των ΗΠΑ την έχουν κάνει να μην πιστεύει στον ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ, εντός και εκτός ΝΑΤΟ και να αισθάνεται μία στρατηγική “μοναξιά”, παρά το γεγονός ότι αρκετές χώρες δεν φαίνεται να συμμερίζονται τις ίδιες σκέψεις. “Μάθημα” για τη Γαλλία υπήρξε η στάση των ΗΠΑ απέναντι στην τουρκική επιχείρηση κατά της κουρδικής πολιτοφυλακής στη Βόρεια Συρία. “Αυτό δεν ήταν αναμενόμενο”, συμπλήρωσε. Ο Γάλλος αναλυτής αναφέρθηκε εν συνεχεία στη “γεωπολιτική” Επιτροπή της Ursula von der Leyen, απέναντι στην οποία υπάρχει αρκετή καχυποψία από πλευράς Γαλλίας, εκτιμώντας ότι ο συγκεκριμένος επιθετικός προσδιορισμός μπορεί να αποβεί σε όφελος της Τουρκίας, ενώ, τέλος, κατέστησε σαφές ότι για τη χώρα του προτεραιότητα σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας έχει η Συρία  και το Ιράν και έπειτα η Λιβύη.

Απόψεις

Ειδικού Συνεργάτη Η συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ-Τουρκίας συνοδεύτηκε με εκτενείς συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων των δύο χωρών, σχετικά με την Ουκρανία, τη Γάζα, τη Συρία και το Νότιο Καύκασο. Σύμφωνα με τον τουρκικό... πλήρες κείμενο
Άρης Χατζηστεφάνου Το να είσαι υπεύθυνος ειδικού τμήματος του FBI για την πάταξη της αναρχίας στις ΗΠΑ ακούγεται σαν τη μεγαλύτερη αργομισθία στην Ιστορία. Παρ' όλα αυτά, το ομοσπονδιακό γραφείο ερευνών έχει αυξήσει τους... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Πάντα υπήρχαν οι πρόθυμοι στην πολιτική να συμπορευθούν ακόμη και με την πιο σκοτεινή πλευρά της εκκλησίας, όπως πάντα υπήρχαν οι οπαδοί της κοσμικότητας, ανεξάρτητα από κόμματα και ιδεολογικές τάσεις.... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Η καταθλιπτική εικόνα της τεράστιας αίθουσας του Ταε Κβο Ντο όπου διεξάγεται το 4ο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ αποτυπώνει και τον εκφυλισμό του κόμματος αυτού. Άδεια αίθουσα, γεμάτοι διάδρομοι , δρόμοι και παράδρομοι,... πλήρες κείμενο
Του Στράτου ΒαλτινούΟ Αλεξέϊ Ναβάλνι πέθανε σε μια φυλακή της Αρκτικής, θύμα ενός δικτάτορα που δεν ανέχεται την κριτική και την αμφισβήτηση. Τυραννικά καθεστώτα που στηρίζονται από τη Δύση εξοντώνουν χιλιάδες. Είναι ο... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Ο Αλέκος Φλαμπουράρης δεν είναι ο οποιοσδήποτε. Είναι ο εκσκαφέας του κομματικού υπεδάφους και ιδανικός στη δημιουργία μηχανισμών. Η αποχώρησή του από την Πολιτική Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ μετά από λεκτικό... πλήρες κείμενο