του Σωτήρη Σιδέρη

Η ψήφιση της Συμφωνίας των Πρεσπών, εκτός απροόπτου, αναμένεται να προσδώσει  νέα δυναμική σε ένα ισχυρό πακέτο διπλωματικών ενεργειών που θα προωθηθεί τις επόμενες εβδομάδες   και  περιλαμβάνει  την  επίσκεψη Τσίπρα στην Κωνσταντινούπολη, τη ψήφιση του νομοσχεδίου για την επέκταση των χωρικών υδάτων  μόνο στο Ιόνιο  και την άφιξη στην Ελλάδα του πανίσχυρου υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ  Μάϊκ  Πομπέο
Η συνάντηση Τσίπρα –Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη προγραμματίζεται για το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου και ήδη οι συνεννοήσεις για το περιεχόμενό της έχουν προχωρήσει . Θα ακολουθήσει περί τα τέλη Φλεβάρη αρχές Μαρτίου η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο και η κινητικότητα, ίσως τελευταία προ των εκλογών, θα είναι η τριμερής συνάντηση Ελλάδας –Κύπρου –Ισραήλ στην Κρήτη την δεύτερη εβδομάδα του Μαρτίου με την συμμετοχή του Μάϊκ Πομπέο, όπου θα γίνει ένα ακόμη  βήμα για την συγκρότηση του «μικρού ΝΑΤΟ» της Ανατολικής Μεσογείου. 
Και στα τρία αυτά σοβαρά θέματα της χώρας, η κυβέρνηση θα έχει την  στήριξη των κομμάτων πλην ΚΚΕ που έχει άλλη θέση για την εξωτερική πολιτική . Η ΝΔ θα βρεθεί περιχαρακωμένη  και θα συναινέσει και στην επέκταση των χωρικών υδάτων και θα χειροκροτήσει τα όσα γίνουν στην Κρήτη με τον Πομπέο γιατί δεν έχει άλλη επιλογή. Και φυσικά η κυβέρνηση θα κερδίσει πόντους. Ωστόσο υπάρχουν επιμέρους ζητήματα που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. 

Μείζον ζήτημα στην ελληνική ατζέντα είναι οι σχέσεις με την Τουρκία.  Εδώ και χρόνια ο διμερής διάλογος στο πλαίσιο των διερευνητικών συνομιλιών για το Αιγαίο είναι νεκρός. Η καθήλωση των συνομιλιών ευνοεί την Τουρκία καθώς της δίνει το άλλοθι  να συνεχίζει να προβάλλει την αναθεωρητική της πολιτική στο Αιγαίο σε συνδυασμό με την επιθετικότητά της και στο Αιγαίο  και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Υπό αυτό το πρίσμα, η  συνάντηση Τσίπρα –Ερντογάν είναι αναγκαία όσο ποτέ, καθώς στην Ανατολική Μεσόγειο βρίσκονται σε εξέλιξη κοσμογονικές αλλαγές , τόσο σε ενεργειακό επίπεδο, όσο και σε καθαρά στρατιωτικό –στρατηγικό με την δημιουργία ενός νέου πυλώνα ασφάλειας που προκύπτει από τις τριμερείς και πολυμερείς συνεργασίες και από τις οποίες έχει απομονωθεί η Τουρκία με δική της ευθύνη.

Η επέκταση των χωρικών υδάτων

Με βάση τον κυβερνητικό σχεδιασμό η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο στα δώδεκα μίλια θα γίνει αμέσως μετά την επιστροφή του Τσίπρα από την Τουρκία. Η επέκταση θα αφορά μόνο το Ιόνιο Πέλαγος και σε αυτή τη φάση τουλάχιστον εγκαταλείπεται το σχέδιο για επέκταση στην  Κρήτη , ανατολικά της Πελοποννήσου και την Εύβοια. Ήδη έχουν ενημερωθεί και η Αλβανία και η Ιταλία.  Και με τις δύο χώρες εκκρεμεί η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Πρόσφατα, ο Αλέξης Τσίπρας διεμήνυσε στην Ρώμη ότι θα πρέπει να ενεργοποιηθεί περισσότερο και ότι είναι καιρός , με την ανακήρυξη και της αλιευτικής ζώνης, που περιλαμβάνεται στο πακέτο των θαλασσίων ζωνών, να σταματήσουν οι Ιταλοί αλιείς να σαρώνουν το Ιόνιο. Αναμένονται οι απαντήσεις. Το κεφάλαιο με την Αλβανία είναι ξεχωριστό και θα επανέλθουμε σε αυτό σύντομα.
 Προφανώς θα ενημερωθεί και ο Ερντογάν , αλλά πρόκειται για μονομερή απόφαση της Αθήνας με βάση το διεθνές δίκαιο. Η Άγκυρα θέλει διαβεβαιώσεις ότι δεν θα υπάρξει επέκταση στο Αιγαίο. Η Αθήνα θα τις  δώσει με την σημείωση ότι διατηρεί το δικαίωμα επέκτασης και στο Αιγαίο . Άλλωστε δεν είναι μόνο η Τουρκία που αντιδρά. Και οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν διαμηνύσει, πρόσφατα μάλιστα  στην Αθήνα ότι διαφωνούν με την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο . Αυτή η πραγματικότητα ίσως πρέπει να καθοδηγήσει την Ελλάδα σε μια διευθέτηση με την Τουρκία , ώστε να υπάρξει μια συνολική λύση. Υπό αυτή την οπτική, η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να διαπραγματευθεί με την Τουρκία υπερασπιζόμενη φυσικά τα δικαιώματά της στο ακέραιο,  καθώς η εκκρεμότητα φέρνει την ένταση και η ένταση είναι απρόβλεπτη πολλές φορές. 
       

Μορατόριουμ και γκρίζοι λύκοι

Προς το παρόν πάντως δεν αναμένονται εντυπωσιακά αποτελέσματα από την συνάντηση Τσίπρα –Ερντογάν, ωστόσο η Αθήνα θα ήθελε η επόμενη περίοδος να είναι απολύτως ελεγχόμενη , να μειωθεί η ένταση και να επικρατήσει ένα  μορατόριουμ δηλώσεων και ενεργειών.
Τα πάντα  στην Τουρκία αποφασίζονται στο προεδρικό μέγαρο. Επομένως η μόνη φερέγγυα συζήτηση για τα ελληνοτουρκικά μπορεί να γίνει εκεί, μεταξύ Τσίπρα –Ερντογάν και πουθενά αλλού. Οι γκρίζοι λύκοι του Μπαχτσελί είναι, η ανερχόμενη δύναμη και δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η διάδοχη κατάσταση στην Τουρκία μετά τον Ερντογάν θα είναι οι εθνικιστές.  Άρα συμφέρει την Ελλάδα μια λύση επί Ερντογάν.
Εξαιτίας των γκρίζων λύκων, ο Τούρκος πρόεδρος αναγκάζεται να διατηρεί την ένταση στο Αιγαίο. Όχι ότι ο Ερντογάν δεν έχει την ίδια αναθεωρητική ατζέντα, απλά δεν θεωρεί προτεραιότητα το Αιγαίο λόγω των άλλων ανοιχτών μετώπων, κυρίως του Κουρδικού και κυρίως γιατί η Ελλάδα δεν είναι Συρία, ούτε  Βόρειο Ιράκ .
Στο εύλογο ερώτημα γιατί η Τουρκία δεν διαπραγματεύεται αντί να απειλεί, η απάντηση είναι ότι  η Άγκυρα δεν θέλει μια μεγάλη διαπραγμάτευση για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, απλά θέλει να συντηρεί τα μέτωπα μέσω έντασης, ακόμη και αν αντιλαμβάνεται ότι αυτό είναι λάθος. Ούτε η ελληνική κυβέρνηση πρόκειται όμως να ξεκινήσει διαπραγμάτευση καθώς ήδη βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η Αθήνα εξακολουθεί να μην έχει σχέδιο έναντι της Τουρκίας δηλαδή δεν ξέρει αν πρέπει να διαπραγματευθεί , να εξοπλιστεί, να προσφύγει σε διεθνείς οργανισμούς ή να παγώσει τις σχέσεις και κινείται ανάλογα με τις εξελίξεις . Το μόνο που θέλει η κυβέρνηση είναι να βρίσκεται σε συνεχή , γενική συζήτηση με την Τουρκία απλά και μόνο για να μην ξεφεύγει η κατάσταση. Κατά κάποιο , στις ελληνοτουρκικές σχέσεις πολλά είναι σε λάθος κατεύθυνση και από την Αθήνα και από την Άγκυρα.

Ο Πομπέο και η Ελλάδα

Η συμμετοχή του  Πομπέο είναι καθοριστική για τις εξελίξεις γιατί πλέον και τυπικά και απροκάλυπτα, οι ΗΠΑ ηγούνται των σχημάτων συνεργασίας με ό,τι αυτό  συνεπάγεται για τον χαρακτήρα αυτών των συνεργασιών και σχημάτων στο εξής . Τίθεται δηλαδή το ερώτημα, αν το σχήμα αυτό θα παραμείνει στο επίπεδο της καλής  συνεργασίας με αμοιβαίο όφελος ή θα μεταλλαχθεί σε βραχίονα των ΗΠΑ –Ισραήλ για την εφαρμογή των επιθετικών σχεδίων τους στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. 
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ουάσιγκτον  βασίζει την παγκόσμια πολιτική της και την επιρροή της στη βία, τις κυρώσεις και τους αποκλεισμούς, δημιουργούνται  εύλογες ανησυχίες ,  μήπως η εξέλιξη αυτών των συνεργασιών εμπλέξει την Ελλάδα σε  πολεμικά σχέδια στην περιοχή και κυρίως κατά του  Ιράν.
Στο ερεβώδες διπλωματικό παρασκήνιο γύρω από τα ενεργειακά θέματα και τον ρόλο της Τουρκίας, δημιουργείται μια ισχυρή αίσθηση ότι η Τουρκία για πολλούς λόγους , κυρίως λόγω των κακών σχέσεων με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία και τις απειλές που συνηθίζει να εκτοξεύει είναι εκτός παιχνιδιού. Ο αγωγός East Med, αναμένεται να βάλει ταφόπλακα στις φιλοδοξίες της Άγκυρας για πρωταγωνιστικό ρόλο.  Οι μονομερείς εξαγγελίες της Τουρκίας για δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο δεν βρίσκουν συμμάχους, ούτε καν συμπάθειες.

Προς «λύση» του Κυπριακού…

Ταυτόχρονα το ενεργειακό που θεωρήθηκε από πολλούς ως η παράμετρος που μπορούσε  να οδηγήσει σε λύση του Κυπριακού, μάλλον θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, καθώς στην Αθήνα και την Λευκωσία, πιθανόν και στην Άγκυρα, είναι κοινό μυστικό ότι η λύση του πολιτικούς προβλήματος είναι πιο μακριά από ποτέ. Ταυτόχρονα η Κύπρος  θα μπορεί να εξοπλίζεται πλέον από τις ΗΠΑ και προωθείται ταχύτατα η υπογραφή μιας μεγάλης συμφωνίας στρατηγικής συνεργασίας, αντίστοιχής με αυτή που συζητείται με την Ελλάδα. Η Κυπριακή Δημοκρατία , χωρίς να είναι μέλος του ΝΑΤΟ, βρίσκεται ουσιαστικά στο επίκεντρο του στρατηγικού σχεδιασμού για το «μικρό ΝΑΤΟ» της Μεσογείου.
Η Τουρκία, σύμφωνα με αναλύσεις πολλών διπλωματών, Ελλήνων και ξένων, τελικά θα περιοριστεί στον έλεγχο του ψευδοκράτους στην Κύπρο και ό,τι υδρογονάνθρακες ανακαλύψει εκεί . Είναι πιθανόν  ως ύστατη και ίσως τελική «διευθέτηση» του Κυπριακού να είναι μια συμφωνία που ουσιαστικά θα σφραγίζει τη διχοτόμηση. Το 2019 ίσως είναι έτος οριστικής διχοτόμησης της Κύπρου μέσω ενός βελούδινου (αυτή είναι η ευχή) διαζυγίου και μιας συμφωνίας για επιμέρους ζητήματα . Αυτή είναι η πεποίθηση πολλών, ωστόσο πάντα  υπάρχει το ερώτημα αν όλα αυτά επιβεβαιωθούν πόσο μάλλον τώρα που η διεθνής κατάσταση είναι εντελώς απρόβλεπτη.
Συμπερασματικά, πράγματι η Ελλάδα αναβαθμίζεται στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, όχι με την έννοια του καλοκάγαθου συμμάχου, αλλά  ως στρατηγικός βραχίονας στους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Υπό αυτό το πρίσμα, είναι ανάγκη η Αθήνα να αποκτήσει κάποτε κουλτούρα διαπραγμάτευσης και να απαιτεί ανταλλάγματα, κάτι που δεν έχει κάνει μέχρι τώρα, παρά το γεγονός  ότι η χώρα μας έχει μετατραπεί σε μια ατέλειωτη βάση . Κυρίως δεν πρέπει να διαφεύγει κανενός ότι και η Τουρκία συζητά με την Ουάσιγκτον μια νέα στρατηγική συνεργασία αλλά απαιτεί τον ουρανό και τη γη. Ενδεχόμενη αλλαγή πολιτικής στις ΗΠΑ ίσως αποδειχθεί ιδιαίτερα προβληματική για την περιοχή και πολλά μπορούν να ανατραπούν.
Γι αυτό απαιτείται, για μια ακόμη φορά πολιτικός σχεδιασμός και ότι τακτικισμοί μιας χρήσεως και μηδαμινής εθνικής αξίας.